Panjara davri bu bitta yoriq va bitta shaffof bo'lmagan bo'shliqning kengligi yig'indisi

Frenel difraksiyasi. Biz yuqorida ko’rib o’tdikki, Frenel difraksiyasi bu sferik to’lqinlar difraksiyasidir.

2.1.3-rasm. Markazda maksimum va minimum manzalar.

Faraz qilaylik, bizga yorug’lik manbaidan (R) masofada joylashgan diametri (MM₁) ga teng bo’lgan dumaloq tirqishdan ( ) masofadap joylashgan (E) ekran berilgan bo’lsin. Bu holda hosil bo’ladigan difraksiyani ko’rib chiqaylik.

Bizga ma’lumki, agar Frenel zonalarining soni toq bo’lsa A nuqtada difraksion maksimum kuzatiladi a) rasm, agar zonalr soni juft bo’lsa markazda minimum kuzatiladi (b-rasm)
Bu holda zonalar radiusi qo’yidagicha topiladi.
(2.1-3)
Fraungofer difraksiyasi. Ma’lumki to’lqin sirti yassi bo’lgan nurlar difraksion, ya’ni parallel nurlar difraksiyasi Frangoder difraksiyasi deyilar edi.
Quyidagi rasmda Frongader difraksiyasini ko’rish mumkin.

2.1.4-rasm. Frongader difraksiyasi.
Linzaning fokusida joylashgan nuqta yorug’lik manbai (S) dan chiquvchi yorug’lik nurlari linzadan o’tgandan keyin parallel nurlar dastasini hosil qiladi.
Va MM₁ tirqishi ekranga tushib turli burchaklar ostida difraksiyalanadi.
linza yordamida bu difraksiyalangan nurlar (E) ekranda difraksion manzara hosil qiladi.
Bir-biridan baravar uzoqlikda joylashgan va bir xil keglikga ega bo’lgan ketma-ket keluvchi tirqishlar va tusiqlar sistemasiga difraksion panjara deyiladi.
Ta’rifga asosan difraksion panjara yorug’lik o’tkazadigan (b) va o’tkazmaydigan (a) kengliklardan iborat bo’lib, (d=a+b) ga difraksion panjara doimiysi (davri) deyiladi.
Doimiysi (d) ga teng bo’lgan (N) ta tirqishli difraksion panjara monoxromatik nur normal holda tushayotgan bo’lsin. U vaqtda qo’shni tirqishlardan ( ) burchak ostida difraksiyalangan nurlar orasidagi yo’llar farqi
(2.1-4)
ga teng bo’ladi. - difraksiya burchagi
Bu holda bosh panjaramaksimum sharti:
(2.1-5)
bo’ladi.
Bunda difraksiya tartibi.
Qo’shimcha minimumlar:
(2.1-6)
(2.1-5) tenglikdan ko’rinadiki to’lqin uzunligi difraksiya burchagiga bog’liq ekan. Bu esa difraksion panjarani difraksiyalovchi element sifatida ishlatish mumkin degan xulosaga kelishi mumkin.
Reley shartiga sosan ikki spektral chiziqni alohida-alohida ko’rish mumkinki qolganini agar ikkinchi chiziqning (max) ikkinchi chiziqning (min) ga to’g’ri kelsa va bo’lsa ikki chiziq intensivligining egri chizig’idagi chuqurcha qo’shni (max) lar balandligidan kamida 20% ga teng bo’ladi.
Agar bu chuqurcha 20% dan kichik bo’lsa bu spektrlar qo’shilib ketadi.

2.1.5-rasm. Intensivligining egri chizig’idagi chuqurcha

Difraksion panjaraning olish qobiliyati quyidagi formula orqali topiladi.

(2.1-7)
bo’lib uning burchakli difraksiyasi
(2.1-8)
ga teng bo’lsin. U holdachiziqli dispersiyasi esa quyidagiga tengdir.
(2.1-9)
- obyektiv fokus masofasi.