Past haroratli qiya ho’llanadigan sirtli quyosh suv chuchutgichlarida bug’lanadigan sirt bilan kondensatsiyaladigan sirt orasidagi masofani optimallashtirish

Qurilmaning ishlash prinsipi
Qurilmaning shaffof sirtida o’tgan quyosh nurlari bug’lanuvchi sirt (2)da yutilib ( bu sirt o’z navbatida nurlarni yutib sirt ham bo’ladi ) harorati ko’tarila boshlaydi va bug’lanish yuzaga keladi.
To’yingan bug’lar shaffof sirtning ishki yuzasiga kondensatsiyalanadi avvaliga tomchilar, kondensatsiyalanish jarayoni jadallashgan sari plyonkali oqish bilan pastga tushib (12)da to’planadi.
O’zgarmas bosimda bug’lanish va kondensatsiya jarayoni sirtlarning temperturasiga bog’liq bo’lib bug’lanuvchi sirtning temperaturasi oshishi bilan bug’lanish jadallashadi .Kondensatsiyalanuvchi sirtning temperaturasi pasayishi bilan kondensatsiyalanish jarayoni jadallashadi.
II.II Qiya-namlanuvchiquyosh chuchitgichlarining issiq texnik hisoboti Bunday issiqlik yutuvchi sirtdan kondetsiyalangan sirtga issiqlik tashishining ham havoning issiqlik o’tkazuvchanligi bilan ham konvektiv usul bilan amalga oshadi.Issiqlikning massa almashinishning matematik ifodasini quyidagicha yozish mumkin.Issiqlik yutuvchi sirtdan kondensatsiyalanuvchi sirtga beruvchi issiqlik miqdorini quyidagicha yozamiz.
(2.1)
bunda m-to’yingan bug’ tarkibidagi suv massasi, kg
q -suvning bug’ga aylanish issiqligi, J/kg
(2.2)
bunda t_b – bug’lanuvchi yuza harorati, (⁰c)
t_k – kondensatsiyalanuvchi yuza harorati, (⁰c)
F – bug’lanuvchi yoki kondensatsiyalanuvchi sirt yuzi,(m²)bo’lib
ular qurilmada tengdir.
–konvektiv va issiqlik o’tkazuvchanlik bilan issiqlik o’tishini xarakterlovchi ekvivalent issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisiyenti deyiladi.
– bug’lanuvchi va kondensatsiyalanuvchi sirtlar orasidagi masofa.
Bu yuqoridagi tenglamalardagi issiqlik oqimlari teng deb olinsa,
= (2.3)
Bu yerdan ni topib olsak, uning formulasi quyidagicha bo’ladi;
(2.4)
ko’rinib turibdiki issiqlik almashini xarakterlovchi koeffisiyenti bug’lanuvchi va kondensatsiyalanuvchi sirt yuzalar orasidagi masofaga bog’liqdir.Ammo bu masofaning kichik bo’lishi issiqlik o’tkazuvchanlik bilan uzatiladigan issiqlik miq-
dorining oshishiga olib kelsa, bu masofaning kattalashuvi konvektiv oqimni kuchaytirishi bilan issiqlik uzatish jarayoni kuchayadi. Shuning uchun bug’lanuvchi va kondensatsiyalanuvchi sirt yuzalar orasidagi masofaning optimal qiymatini topishning zaruriyati tug’iladi.
Buni tajribada aniqlash uchun to’rtta har birining yuzalari 0.17 m² dan bo’lgan ,ammo bug’lanuvchi va kondensatsiyalanuvchi sirt yuzalar orasidagi masofalari har xil bo’lgan to’rtta qurilma yasadik.
Qurilmaning ishlash jarayoni quyidagicha. Qurilmani janubga qarab gorizantga nisbatan 30⁰ burchak qiyalikda o’rnatdik(Buxoro shahri,2008 yil iyul).
Quyosh nurlari qurilmaning shaffof yuzasidan ichkariga kirib namlanuvchi (bug’lanuvchi) sirtda yutilib issiqlikka aylanadi.Bug’lanish natijasida suv bug’lanib qurilma ichida tuyingan bug’ hosil qiladi.Tashqi havo bilan sovitilayotgan shaffof yuzaning ichki sirtida kondensatsiya amalga oshadi. Kon-
densatsiya amalga oshadi.Kondensatsiya miqdori oshishi bilan sirt bo`ylab oqim siort pastiga tushadi turupka o`qi orqoli 11 idish 12 ga to`planadi. Qurulmadan issiqlikning yo`qolishini quyidagicha hisobladik.
Qurilmaning yon tomoni va tubidan tashqi mihitga ketayotgan issiqlik miqdori quyidagicha topiladi.
(2.5)


(2.6)
bunda mos ravishda taxtaning va samonning issiqlik o’tkazuvchanlik koeffisiyentilari, .
mos ravishda taxtaning va samonning qalinligi ,m²
t_ich , t_tash - mos ravishda qurilmaning ichki va tashqi temperaturasi.
Shaffof yuzadan nurlanish yo’li bilan yo’qalayotgan issiqlik miqdori
Stefan Bolsman qonuni asosida aniqlanadi.
, (2. 7)
bunda C₀=5.66 absalyut qora jismning nurlanish koeffisiyentilari,
- esa kulrang jismning nurlanish koeffisiyentilari bo’lib, =0.85 deb
olsak bo’ladi.
T_ich=t_ich+273-qurilmaning ichki harorati.
Shaffof sirtdan kirayotgan quyosh energiyasidan yo’qolgan issiq energiyalari (2.4,2.5,2.6) ayirib bir yoki ikkinchi formuladagi foydali kondentatsiya jarayonidan issiqlik miqdorini topish mumkin. Amalda qurilmani yasash vaqtida yo’qotilgan issiqlik miqdori kamaytirish yo’llarini hisobga oldik.
Kondensatsiyani issiqligi (2.1) issiqlikni shaffof sirtning yuzasidan havoga beriladigan issiqlikka tenglashtirib olsa ham bo’ladi. Bu yuzadan erkin konveksiya konvektiv bo’lib issiqlik almashinish usullari bilan amalgam oshiriladi. Bu issiqlikni quyidagicha yozish mumkin
(2.8).
bunda -shaffof yuza sirtidan havoga beriladigan issiqlik berish koyfisiyenti ( )
t_shaf- shisha sirtining harorati
t_havo- tashqi havoning harorati.
Buni hisoblash uchun havo shisha sirtining temperaturasini o’lchab olinishi kerak.
Issiqlik berish koyfisiyenti son qiymatini aniqlash o’zshashlik nazariyasi kreterial tenglamalari yordamida amalga oshirdik. Erkin konveksiya paytida u quyidagicha bo’ladi [1]
Nu=0,15(Cr_havo Pr_havo)^0,33( )^0.25 (2.9)
bunda Nu= ,

Pr_havo va Pr_s ya’ni havo va sirt haroratiga mos bo’lgan Prandt qiymatlari jadvallardan olinadi. l-qurilmaning shaffof yuzasi uzunligi, l=0.63m.
(9) tenglamadan Nu qiymatini hisoblab bo’lgach issiqlik berish koeffisiyenti hisoblanadi.
(2.10)