Paydalanilg’an adebiyatlar Kodlar kitabı

Enigma gilt maydanı. Enigma shifrınıń kriptografiyalıq kóz qarasınan zárúrli komponentleri stecker, úsh rotor hám reflektor. Qandayda bir xabardı shifrlaw hám deshifrlawda bul komponentlerdiń dáslepki sazlanıwı 82 Enigma giltin quraydı. Giltti shólkemlestirgen ózgeriwsheń sazlawlar tómendegishe:
1. Rotorlardı tańlaw.
2. Oń tárepte jaylasqan eki rotordaǵı háreketleniwshi sheńberdiń jaǵdayı. Bul sheńber rotorı sırtqı tárepi (26 belgi menen belgilengen) sheńberdiń ishki tárepine (sımlı almastırıw ámelge asırılǵan) iykemlestirip aylandırıwǵa múmkinshilik beredi. Bul sheńberlerdiń jılısıwı adometr hádiysesiniń júzege keliwine sebep boladı (4 - súwret).
3.Hár bir rotordıń dáslepki jaǵdayı.
4.Steckerde baylanısıwlar sanı hám jaǵdayı.
5.Reflektordı tańlaw.


4-súwret. Rotorlar hám reflektordıń baylanısıwı.
Joqarıda aytılǵanı sıyaqlı, hár bir rotor 26 belgiden ibarat alfavitti ornın almastırıwdı ámelge asıradı. Háreketleniwshi sheńberler bul 26 belgige sáykes bolǵan belgili bir orınǵa ornatıladı.
Hár bir rotor ondaǵı A dan Z ge shekem belgilengen 26 jaǵdaydan birine ornatıladı. Stecker eski kórinistegi telefonǵa uqsas bolıp, hár biri alfavit belgileri menen belgilengen 26 “tereńlikten” 83 ibarat. Stecker 0-13 aralıqtaǵı kabellerden ibarat bolıwı múmkin hám olardıń hár biri bir jup tereńliklerdi baylanıstıradı. Reflektor 26 belginiń almasıwın támiyinleydi hám bunda qandayda bir belgi ózine almaspaydı. Sonıń ushın, reflektordı 13 kabelden ibarat bolǵan stecker retinde qaraw múmkin.
Enigma mashinası 3 rotordan ibaratlıǵı hám olardıń hár biri 26 belgiden ibaratlıǵı ushın, rotorlardı jaylastırıw hám tańlaw jaǵdaylarınıń ulıwma sanı tómendegige teń:

Bunnan basqa da, eki háreketleniwshi sheńberlerdi ornatıw jaǵdayı – adometr jaǵdayı payda bolıwın anıqlawshısı - ne teń boladı.
Hár bir rotorlar dáslepki jaǵdayı sıpatında 26 belgiden birine ornatılıwı múmkinligi sebepli, rotorlardı sazlawdıń variantı bar bolıp esaplanadı. Biraq, bul san joqarıda esaplanǵan mánis ishinde bolǵanlıǵı sebepli, esapqa alınbaydı.
Eń sońǵı zárúrli esaplanǵan steckerdi qarasak. Meyli, F(p) shaması steckerdegi p kabellerdi baylanıstırıwdıń hár túrli sanın ańlatsın. Onda tómendegi teńlikti keltiriw múmkin:

Bul jerde, ǵa teń.
P nıń hár túrli mánisleri ushın F(p) mánisleri tómendegi kestede keltirilgen (2-keste).

(2-keste)
Joqarıdaǵı kestedegi sıyaqlı, eń kóp kombinatsiya 11 kabel jaǵdayı ushın boladı. Joqarıdaǵı sıyaqlı, 13 kabel bar bolıp stecker 84 reflektorǵa ekvivalent esaplanadı. Nátiyjede, túrli reflektor bar bolıp tabıladı.
Barlıq alınǵan nátiyjelerdi birlestiriwden Enigma mashinası ushın gilt maydanın esaplaw múmkin:

Basqasha aytqanda, Enigma shifrınıń gilt maydanı 366 bitli giltke ekvivalent. Zamanagóy Simmetriyalıq shifrlaw ushın keminde 128 bitli gilt uzınlıǵı jetkilikli bolıwınan, Enigma shifrın jetkiliklishe shıdamlıqqa iye ekenligin kóriw múmkin.