T/r
|
Mavzular
|
Nazariy soat
|
Amaliy soat
|
Jami soat
|
1.
|
Kirish. Shaxmat va shashka tarixining kelib chiqishi.
|
3
|
|
3
|
2.
|
Shaxmat va shashka o‘yinlari. Taxta va sipohlar.
|
1
|
8
|
9
|
3.
|
Sipohlar xarakati, piyodalar.
|
1
|
5
|
6
|
4.
|
Rokirovka, xujum va himoya.
|
|
3
|
3
|
5.
|
Shaxmat notatsiyasi va donalar qiymati.
|
3
|
9
|
12
|
6.
|
Strategiya va taktika.
|
3
|
12
|
15
|
7.
|
Shoh va Farzin bilan qanday munosabatda bo‘lish kerak.
|
|
3
|
3
|
8.
|
Shashka turlari
|
3
|
|
3
|
9.
|
Shashka variantlari
|
1
|
5
|
6
|
10.
|
O‘yin jarayonida qo‘llaniladigan qoidalar
|
1
|
2
|
3
|
11.
|
Misol va etyudlarni echish.
|
1
|
5
|
6
|
12.
|
Shoxga mot e’lon qilish
|
1
|
2
|
3
|
13.
|
Rux bilan mot qo‘yish
|
2
|
4
|
6
|
14.
|
Farzin bilan mot qo‘yish
|
1
|
5
|
6
|
15.
|
Ikkita fil bilan mot qo‘yish
|
2
|
4
|
6
|
16.
|
Fil va ot bilan mot qo‘yish
|
2
|
4
|
6
|
17.
|
Oraliq nazorat ishi
|
|
3
|
3
|
18.
|
Shaxmat partiyasining elementlari
|
4
|
8
|
12
|
a
|
Ikkita ot uchun echilmas masala
|
1
|
2
|
3
|
b
|
Eskirib qolgan qoidalar o‘kuv partiyalari
|
1
|
2
|
3
|
v
|
Partiyani qanday boshlash kerak, tez rivojlanish prinsiplari
|
1
|
2
|
3
|
g
|
Markaz uchun kurash
|
1
|
2
|
3
|
19.
|
Piyodalarning garmonik joylashuvi. Endshpil
|
3
|
12
|
15
|
a
|
O‘quv partiyalari
|
|
6
|
6
|
b
|
Debyutdan keyin nima qilmoq kerak?
|
1
|
2
|
3
|
v
|
Shaxmat ustalari partiyalaridan
|
1
|
2
|
3
|
g
|
Endshpilda qanday o‘ynash kerak
|
1
|
2
|
3
|
20.
|
Kvadrat qoidasi. Shox piyodaga yordamlashadi. Chekkadagi piyodalar.
|
1
|
5
|
6
|
21.
|
Oppozitsiya
|
1
|
2
|
3
|
22.
|
Ustunliklar turlari
|
1
|
2
|
3
|
23.
|
Maydon ustunligi, vaqtdagi ustunlik, shoxning xavfsizligi.
|
1
|
5
|
6
|
24.
|
Shaxmat partiyasining uch bosqichi
|
|
6
|
6
|
25.
|
Taktik usullar. Kombinatsiya va uning qismlari
|
3
|
15
|
18
|
a.
|
Ikki yoklama zarba
|
1
|
5
|
6
|
b.
|
Ikki yoqlama zarba
|
1
|
5
|
6
|
v.
|
Ochmas
|
1
|
5
|
6
|
26.
|
Ochiq xujum
|
2
|
7
|
9
|
27.
|
Tuzoqqa tushurish kombinatsiyalari
|
1
|
5
|
6
|
28.
|
Chalg‘ituvchi kombinatsiyalar
|
|
6
|
6
|
29.
|
Xonani ochish kombinatsiyalari
|
|
6
|
6
|
30.
|
Yo‘lni tozalash kombinatsiyalari
|
|
6
|
6
|
31.
|
Himoyachini yo‘qotish kombinatsiyasi
|
|
6
|
6
|
32.
|
Yakkalash va to‘sib qo‘yish. Punktni egallash
|
|
6
|
6
|
33.
|
Yakuniy nazorat ishi
|
|
3
|
3
|
Jami
|
39
|
177
|
216
|
1.Kirish. Shaxmat va shashka tarixining kelib chiqishi.
O‘zbekistonda shaxmat va shashkaning o‘ziga xosligi. Mashg‘ulotlar jarayonida texnika xavfsizligi qoidalarini o‘quvchilarga tushuntirish. Shaxmat va shashkaning tarixi juda qadim o‘tmishlarga borib taqaladi. Shaxmat o‘yini birinchi marta qaerda paydo bo‘lganligi haqida turli fikrlar.
2. Shaxmat va shashka o‘yinlari. Taxta va sipohlar.
Shaxmat o‘yini uchun shaxmat taxtasi va sipohlar kerak bo‘ladi. Shaxmat taxtasi – 64 ta kichik kataklarga ajratilgan, och va to‘q ranglarga bo‘yalgan katta kvadrat shaklidagi taxtadan iborat.
Shashka va shaxmat o‘yinlarining qadimiyligini tushuntirib o‘tish.
Amaliy mashg‘ulot: Shashka - bu ikki o'yinchi uchun mantiqiy stol o'yini, bu shashka taxtasi katakchalarida ma'lum tarzda harakatlanishdan iborat. O'yin davomida har bir o'yinchi bir xil rangdagi shashka egalariga ega: qora yoki oq. O'yinning maqsadi - raqibning barcha shashkalarini olish yoki ularni harakatga keltira olmaslik.
3. Sipohlar xarakati, piyodalar.
Shaxmat o'yini haqida tasavvurga ega bo'lish, bo'laklar bilan harakatlanish ko'nikmalarini egallash, bolalarga ruhiy intellektual va bilim jarayonlarini sozlash. Amaliy mashg‘ulot: Sipohlar va piyodalar xarakati bo‘yicha ma`lumot.
|
4. Rokirovka, hujum va himoya.
Amaliy mashg‘ulot: Shaxmat taxtasida harakatlar jarayonini kuzatish.
|
5. Shaxmat notatsiyasi va donalar qiymati.
Shaxmat taxtasining har bir xonasi o‘z nomiga ega bo`lib, uzunlik bo‘yicha vertikal qatorlar: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 raqamlari bilan belgilangan.
Ko‘ndalang – yoki gorizontal yo‘llar: a, b, c, d, e, f, g, h lotin alifbosi harflari bilan belgilanadi.
Amaliy mashg‘ulot: Shaxmat (fors: shoh mot — “shoh o‘ldi”)— ikki kishilik mantiqiy o‘yin.
O‘yindan maqsad — raqib shohini mot qilish. 64 ta katakli taxtada 32 ta figura yordamida o‘ynaladi. Har bir oʻyinchi 16 ta figuraga ega bo‘ladi. SHoh - 1 dona. Farzin - 1 dona. Rux- 2 dona. Fil-2 dona. Ot- 2 dona. Piyoda - 8 dona.
|
6. Strategiya va taktika.
Har bir peshtaxtada shaxmatni strategik sportga aylantiradigan va qiziqarliroq bo‘lgan naqsh va strategiyalarning juda ko‘p sonini ta’minlaydigan kengashda harakat qilishning yagona yo‘lini tushuntirish.
Amaliy mashg‘ulot: Ruy Lopez - bu eng ommabop teshiklardan biri va bu kengashdan to‘liq foydalanishning ajoyib usuli. Sitsiliya mudofaasi - bu strategiya bir harakatga tayanadi va u ko‘plab imkoniyatlarni ochadi.
Agar o‘yinda faqat qirol yoki malika mavjud bo‘lgan bo‘lsa, bu vaziyat uchun sheriklaringiz bilan strategiya tayyorlang .
|
7. Sрoh va Farzin bilan qanday munosabatda bo‘lish kerak.
Amaliy mashg‘ulot: 01dan 10gacha. Sрoh va farzin bilan tekshirish.
Sрoh va farzinlar shohga qarshi o‘yinda shaxmat bo‘yicha eng asosiy o‘yinlardan biri hisoblanadi. Ushbu va boshqa "overkill" end games bilimi shaxmatni rivojlantirish uchun juda muhimdir. Natijada g‘alaba qozonish uchun etarli emas – raqibingizning shohini mahkamlashingiz kerak.
|
8.Shashka turlari
|
Shashka – sport turi. O‘yindan maqsad raqib donalarini tugatish yoki ularni yura olmaydigan holatga tushirish. Ikki xil (oq va qora) rangdan teng katakli taxta (sath)da ikki xil rangdagi donalarda o‘ynaladi. Shashkaning taxtadagi kataklar, donalar soni va o‘yin qoidalariga qarab turli xillari bor.
Ular ichida eng keng tarqalgani rus, ingliz, nemis, ispan shashkasi (64 xonali taxta, 12 tadan dona), xalqaro shashka (100 katakli taxta, 20 tadan dona), Kanada shashkasi (144 xonali taxta, 30 tadan dona)dir. Shashkada donalar diagonal bo‘yicha qora kataklar bo‘ylab oldinga bir katak suriladi.
Raqib donalarini oldinga va orqaga yurish mumkin. Gorizontal so‘nggi qatoriga chiqqan dona damka hisoblanadi. Damka taxta bo‘ylab istalgan masofaga yura oladi.
9.Shashka variantlari.
O'yinning turli xil variantlari mavjud bo`lib, o'yin maydonchasining kattaligi va shashka ustidagi dastlabki joylashuvi, oddiy shashka va shohlarning harakat qoidalari, shuningdek, raqib shashkalarini qo'lga olish qoidalari bilan ajralib turadi.
Amaliy mashg‘ulot: Rus dama, Rossiya loyihalarida boshlang'ich pozitsiyasi, xalqaro shashka, Ingliz shashka (shashka), Arman shashka (tama), Braziliyalik shashka, Ispaniya shashka, Kanadalik shashka variantlarini o‘rganish.
|
10. O‘yin jarayonida qo‘llaniladigan qoidalar.
O‘yin jarayonida qo‘llaniladigan qoidalar yuzasidan tushuncha.
Amaliy mashg‘ulot: Rus shashka qoidalari: 8x8 taxta, shashka har ikki tomonning dastlabki uchta qatorini egallaydi; istalgan yo'nalishda o'zboshimchalik bilan shashka sonini engishingiz mumkin ; oddiy harakatlar faqat oldinga siljiydi, lekin orqaga qaytishi mumkin, qirol istalgan sonli kvadratga o'tishi mumkin; o'yinning maqsadi - raqibning barcha shashkalarini eyish yoki qulflash .
|
11. Misol va etyudlar echish.
Shaxmat o'yini - bu amaliy o'yinning so'nggi o'yiniga o'xshash sun'iy pozitsiya. Vazifa yutilgan mavqega erishish (yoki kurash natijasi aniq bo'lgan pozitsiyaga) erishishdir. Vazifalardan farqli o'laroq, eskizlarda harakatlar soni topshiriq bilan belgilanmaydi.
Amaliy mashg‘ulot: Misol va etyudlar bilan ishlash.
|
12.Shoxga mot e’lon qilish.
|
Mot o‘yinning ohirgi marrasi hisoblanadi. Agar shoxning hech qanday harakat yo‘llari qolmasa, sipoh yoki piyoda tomonidan shohga hujum qilinayotgan bo‘lsa, bu shoxga mot e’lon qilindi degani va shu bilan o‘yin partiyasi tugagan hisoblanadi.
Amaliy mashg‘ulot: Agar o‘yin biror turnir yoki matchda o‘ynalayotgan bo‘lsa, bunda shohni mot qilingan ishtirokchiga o‘yin tablosida 1 ochko yoziladi, mot bo‘lgan ishtirokchiga esa 0 ochko yoziladi. O‘yin davomida ko‘p ochko to‘plagan ishtirokchi g‘olib deb topiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
