Pdf-xchange 0 Examples

ФАНЛАРНИ ЎРГАНИШДА PHET СИМУЛЯТОРИ 
Кирйигитов Б.А. магистрант М.Абдувалиев 
Андижон давлат университети 
Симуляторлардан фойдаланиш жараёнида талабалар маъруза вақтида 
ўрганган билимларини виртуал бўлсада ҳаётга тадбиқ қиладилар. Ушбу 
тадқиқотлар жараёнида билимларини янада мустаҳкамлаш билан бир 
қаторда назария ҳамда ҳаётий тадбиқларнинг ривожланишига бевосита 
хисса қўшадилар. Бундан ташқари ўша симуляторларнинг ҳам янада 
ривожланишига, янада ҳақиқий ҳаётий тадқиқотларга яқин натижалар 
берадиган даражага чиқаришда ўз хиссаларини қўшишлари мумкин. Бу ўз 
ўрнида талабаларни фақатгина “тингловчи” вазифасида қолмасдан, 
бевосита илмий-тадқиқот ишларида қатнашувчиларга айлантиради. Бу эса 
ўз навбатида талабаларда ўқиш ва тадқиқотларга бўлган қизиқишларини 
янада ортишига олиб келади.
Табиий фанлар йўналишида 2001 йилдаги Нобель мукофотининг 
лауреати К. Виман томонидан «Physics Education Technology» (PhET) сайти 
яратилган. PhET сайтида ҳар хил мавзуларга оид моделлар мавжуд бўлиб, 
улар Java ва Macromedia flash дастурларида яратилган.
PhET сайтида тақдим этилаётган моделлар Open Sourse бўлиб, 
хоҳлаган фойдаланувчи бепул фойдаланиши мумкин. PhET даги моделлар 
сони 100 дан ортиқ бўлиб улар физика, математика, кимё фанларига оид 
намойиш тажрибаларини ўтказиш, виртуал лаборатория ишларини 
ташкиллаштириш ва моделлаштириш имкониятига эга. Бу PhET сайтидаги 
симуляторлар Ўзбекистон давлат таълим стандартларига ва ўқув 
муассасаларида қўлланилаётган адабиётларига мос келади.
PhET сайтидаги моделлардан физика, математика, химия ва биология 
фанларидан дарс машғулотларида намойиш тажрибалари сифатида, виртуал 
лаборатория машғулотларини ташкиллаштиришда кенг фойдаланиш 
мумкин.
PhET сайтидаги симуляторларни юклаб олиш учун қуйида 
келтирилган сайтга мурожаат қилиш керак: http://phet.colorado.edu сайтига 
кириш керак. Сўнг қуйидагиларни бажариш лозим:
1. Браузер орқали http://phet.colorado.edu сайтига киринг ва чап 
томондан Play with Simulations ни танланг.
2. Сайт навигациясининг Simulations қисмида симулятор моделлар 
фанлар кесимига ажратиб қўйилган.
Керакли фанга кириб, керакли моделни танланг ва Download тугмаси 
орқали кўчириб олинг.
3. Моделнинг қуйи қисмида “For teachers” қисмида ҳар бир модел 
учун методик кўрсатмалар (вирутал лаборатория ишлари, намойиш 
тажрибалари ва бошқ.) келтирилган. Ўқитувчи хеч қандай қийинчиликсиз 
қўйидаги қидирув фильтри орқали мавзуга оид дарс ишланасини ёки 

---

288 
методик кўрсатмаларни, таълим тури кесимида pdf ёки doc форматларида 
кўчириб олиши мумкин.
4.Ушбу сайтда бир нечта тилларга таржима қилинган моделларни 
топиш мумкин, хусусан ўзбек тилига таржима қилинганлари ҳам мавжуд. 
Бунинг учун Simulations - Translated Sims бандига киринг ва тиллардан 
ўзингизга кераклигини танланг, масалан ўзбек тилини. Моделлар рўйхати 
чиқади ва ушбу моделларнинг кераклигини юклаб олиш мумкин.
Агар сиз дастурда келтирилган моделларни ўзбек тилига таржима 
қилишни ҳохласангиз, хеч қандай қийинчиликсиз буни амалга 
оширишингиз мумкин.
Бунинг учун рўйхатдан ўтиб, махсус қайдномани тулдирган ҳолда 
тегишли моделни танлаб ўзбек тилига таржима қилиш мумкин.
Умумий холда, симулятордан фойдаланиш самарали воситалар 
қаторига китириш мумкин. Айниқса, мустақил таълимни амалга ошриш 
жараенида жуда қулайдир. Бошқа томондан, фанларни ўрганиш билан бир 
вақтда таълимнинг замонавий шакллари билан танишишади. 

---

289