Pdf-xchange 0 Examples

Расм 1. “Клиент-сервер” архитектурасининг моделлар спектри 
KOMPYUTER TIZIMLARI VA TARMOQLARIDA AXBOROT 
XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH MASALALARI 
Aminov H. 
TATU Farg`ona filiali, [e-mail] 
Zamonaviy kompyuter tizimlarida va tarmoqlarida axborotni ximoya qilish 
deganda uzatilayotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanayotgan axborotning 
ishonchliligini va butunligini tizimli ta’minlash maqsadida turli xil vositalarni va 
usullarni ishlatish, choralarni ko’rish va tadbirlarni o’tkazish tushuniladi. 
Zamonaviy kompyuter tizimlari va tarmoqlari, Internet yomon niyatli 
odamlarga muxim maxfiy axborotni o’g’irlash, buzish yoki xalokatlarga uchratish 

---

62 
maqsadida korxonalar va tashkilotlarning ichki tarmoqlariga bostirib kirish uchun 
ko’plab imkoniyatlar beradilar. Shu sababli xozirda insonlarni va jamiyatni 
axborot xavfsizligini va axborotni ximoya qilishni ta’minlash muammosini 
kompleks yechishning dolzarb ravishda kerakligi paydo bulmoqda. Kompyuter 
tizimlarida axborotni ximoya qilish muammosi ularning yaratilishi bilan deyarli 
bir vaqtning o’zida axborot ustida yomon niyatli xarakatlarning aniq faktlari 
tufayli kelib chiqdi. Kompyuter jinoyatlarining aksariyat eng ko’pchiligi moliya 
bank axborotlarini qayta ishlash tizimlarida amalga oshiriladi. 
Axborot xavfsizligini ta’minlash muammosining dolzarbliligi va 
muximligi quyidagi sabablar bilan shartlangandir: 
• zamonaviy kompyuterlarni ishlatish soddaligi bilan bir vaqtda ularning 
xisoblash quvvatining keskin oshishi; 
• kompyuterlar va boshqa avtomatlashtirish vositalari yordamida yig’ila- 
yotgan, saqlanayotgan va qayta ishlanayotgan axborot sig’imining keskin oshishi; 
• turli xil vazifali va turli xil axborotlarni umumiy berilganlar bazasiga 
mujassamlantirilishi; 
• faoliyatning eng turli soxalarida ishlatishda joylashgan shaxsiy 
kompyuterlar narxining o’sishini yuqori templari (sur’atlari); 
• xisoblash resurslariga va berilganlar bazasiga bevosita murojaat qilish 
ruxsatiga ega bo’lgan foydalanuvchilar doirasining keskin ortishi; 
• axborot xavfsizligining xattoki minimal talablarini xam qanoatlan- 
tirmaydigan dastur vositalarinng gurkirab rivojlanishi; 
• tarmoqli texnologiyalarning o’zaro tarqatilishi, lokal va regional 
tarmoqlarni global tarmoqlarga birlashtirilishi; 
• butun dunyoda axborotni qayta ishlash tizimlari xavfsizligining 
buzilishiga deyarli to’sqinlik qilmaydigan Internet global tarmog’ining 
rivojlanishi; 
• Internet global tarmog’ining ochiqlilik va nazorat qilinmasligi 
ideologiyasi. 
Zamonaviy kompyuter tizimlari va tarmoqlarining yaratilishi va 
rivojlanishi axborot xavfsizligini ta’minlash muammosining xarakterini va 
diapazonini tubdan uzgartirdi va axborotni ximoya kilish muammosini echishning 
dolzarbligi ximoya kilish tabirlariga sarflanayotgan xarajatlarning yanada o’sib 
borayotganligi bilan tasdiqlanadi. Xozirgi kunga kelib, zamonaviy kompyuter 
tizimlari va tarmoqlarining kun sayin rivojlanib borishi o’z navbatida kompyuter 
tizimlarida axborotni ximoya qilish muammosini yanada dolzarb qilib 
qo’ymoqda.
Ximoya qilishning ishonchli tizimini qurish uchun yana yirik moddiy va 
moliyaviy xarajatlar talab etiladi. Bu esa o’zini oqlaydi, negaki axborot 
ishonchliligi va butunligi buzilishining oqibatlari eng o’gir oqibatlarga olib 
kelishi mumkin. 

---

63