Pedagogical sciences and teaching methods / 021 – part

 PEDAGOGICAL SCIENCES AND TEACHING METHODS / 2022 – PART 14 / 
276 
Keltirilgan klassik ta‟rifdan quyidagilar kelib chiqadi. Eng avvalo, A hodisaga qulaylik 
tug„diruvchi hodisalar soni m uchun 0 

m 

n ekanligini payqash qiyin emas. Shuning 
uchun, istalgan A hodisaning ehtimolligi uchun 0 

P

A


1. Muqarrar U- hodisa uchun 
m=n, demak, P(U)=1. Mumkin bо„lmagan V-hodisa uchun esa(m=0), P(V)=0.
Nisbiy chastota. (Statistik ehtimollik) Ehtimollikning klassik ta‟rifi turli tasodifiy 
hodisalarni о„rganishda noqulaylik tug„diradi, chunki, uni sinovlarda teng imkoniyatli 
bо„lmagan hodisalar uchun qо„llab bо„lmaydi. Faraz qilaylik, n ta sinovda A hodisa m 
marta rо„y bersin.
7-ta‟rif. A hodisaning nisbiy chastotasi deb, sinovlarda A hodisaning rо„y berishlar soni m 
ning barcha о„tkazilgan sinovlar soni n ga nisbatiga aytiladi va W

A

kabi belgilanadi:
Misol. Transportda tashish natijasida 5 ming tarvuzdan 25 tasi iste‟molga yaroqsiz deb 
topildi. Yaroqsizlik nisbiy chastotasini toping. Yechish. A orqali iste‟molga yaroqsiz tarvuz 
chiqishi hodisasini belgilasak: m=25, n=5000 va
Hodisalar statistik turg‟unlik yoki nisbiy chastotalar turg‟unligi deb ataluvchi xossalarga 
ega bо„lishi kerak. Bu degani, turli tajribalar davomida 7 hodisaning nisbiy chastotalari 
sinovlar soni qancha kо„p bо„lsa kam о„zgaradi, ya‟ni biror о„zgarmas son atrofida 
tebranadi.Bu о„zgarmas son hodisaning statistik ehtimolligi deyiladi.
Misol. О„zbekiston Respublikasi davlat statistika qо„mitasi ma‟lumotlariga kо„ra, 2018yil 
Qaraqalpog‟iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri kesimida mehnatga layoqatli 
yoshdagi aholining soniga nisbatan bandlik darajasi nisbiy chastotalari quyidagi jadvalda 
berilgan. 
Kо„rinib turibdiki, nisbiy chastotalar 0,674(nisbiy chastotalar о„rta arifmetigi) soni atrofida 
tebranadi, bu son Respublika miqyosida mehnatga layoqatli yoshdagi aholining soniga 
nisbatan bandlik darajasining statistik ehtimolligidan iborat(ya‟ni 67,4%). 
Geometrik ehtimollik. Ehtimollikning klassik ta‟rifini elementar hodisalar soni n chekli 
bо„lgandagina qо„llay olamiz. Agar elementar hodisalar soni cheksiz bо„lsa, bu kamchilikni 
ehtimollikning geometrik ta‟rifidan foydalanib tо„ldirish mumkin. g shakl G shaklning 
qismini tashkil etsin.G sohaga tavakkaliga tashlangan X nuqtani g sohaga tushish 
masalasini qaraymiz. Bu yerda, X nuqtani G sohaga tushishi muqarrar va g sohaga 
tushushu tasodifiy hodisa. A- X nuqtani g sohaga tushish hodisasi bо„lsin. U holda, A 

---