Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

Integratsiyaga yo'naltirilgan konsepsiya va loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish . Avvalo, pedagogik va texnik bilimlarning integratsiyalashuvi haqidagi yuqorida aytib o'tilgan kontseptsiyani ko'rsatamiz ­[444]. Ushbu kontseptsiyaning boshlang'ich nuqtasi integratsiya jarayoni va uning qismlariga nisbatan ustuvor rol o'ynaydigan ­yaxlitlikni shakllantirish natijasidir ­. Bunday yaxlitlik sifatida ilmiy-pedagogik bilimlar tizimi tan olinadi ­. Shunga ko'ra, pedagogik bilim ikkinchisining asosiy tarkibiy qismiga aylanadi. Shu bilan birga, birinchisini texnologiyalashtirish va ikkinchisini pedagogiklashtirish shaklida davom etadigan pedagogik va texnik bilimlarni o'zaro o'zgartirish ­haqiqati tan olinadi. Shunday qilib, ko'rib chiqilayotgan integratsiya, aslida, ilmiy-pedagogik tizim tomonidan pedagogik va texnik bilimlarni o'zlashtirishga to'g'ri keladi ­, ular bilan bog'liq holda "yaxlitlik" rolini o'ynaydi, bu esa ­o'z navbatida "qismlar" funktsiyalarini bajaradi. ” bu “butunlik ­” ning. Shunday qilib, butunning ustuvorligi ko'rsatkichi uning qismlari pariteti bilan to'ldiriladi.

PPI g'oyalari kasbiy ta'limning gumanitar pedagogik markazi (HP) kontseptsiyasida ­va ­uzluksiz boshlang'ich ta'lim va o'rta kasb-hunar ta'limi tizimida pedagogik sinflarni yaratish kontseptsiyasida o'z qo'llanilishini topdi ­, ularning ko'p qoidalari kasb-hunar ta’limining insonparvarlashtirish va pedagogikasi bo‘yicha eksperimental ishlarning borishi [207, 208, 438].
Kasb-hunar ta'limi gumanitar-pedagogik markazi kontseptsiyasining dastlabki asoslari quyidagi qoidalar edi ­:
1. Kasbiy faoliyatning eng muhim atributi - bu ­shaxsning fuqarolik, shaxsiy va psixofiziologik etukligining ajralmas xususiyati ­sifatida tushuniladigan ijtimoiy va gumanitar kompetentsiyaga aylanish . ­Tajriba shuni ko'rsatadiki, axloqsizlik, mas'uliyatsizlik ­, psixologik tayyorgarlik bugungi kunda nafaqat kasbiy pastlikdan dalolat beradi, balki oldindan aytib bo'lmaydigan xavf va qonunbuzarliklarni ham o'z ichiga oladi. Aynan ma'naviy va psixologik tomon hozir va keyin ­u yoki bu kasbiy faoliyat turini bajarishda yuzaga keladigan favqulodda vaziyatlar deb ­ataladigan holatlarda eng zaif bo'lib chiqadi .­

2. 
   Keng ma'noda, ijtimoiy va gumanitar kompetentsiya ­insonning ishlab chiqaruvchi va o'zgartiruvchi mohiyatini ifodalaydi, bunda shaxsning tashqi sharoitlarga konstruktiv munosabatda bo'lish qobiliyati, ularni ichki mexanizmlar orqali "o'tkazish" qobiliyati alohida o'rin egallaydi. tsenzura. Bu insonga o'zining sub'ektiv suverenitetini saqlab qolish va shu bilan birga ob'ektiv voqelikni adekvat baholash imkonini beradi.
   
3. 
   tarbiya va ta'limning psixologik-pedagogik asoslarini bilish bo'lishi kerak . ­Bu esa ­shaxs kamolotining barcha davrlarida umumpedagogik tayyorgarlikni ­barcha darajadagi umumiy va kasb-hunar ta’limi mazmuniga hamda ta’lim jarayoniga kiritishni taqozo etadi; “Faqat shu sharoitda ­jamiyatning ijtimoiy-pedagogik infratuzilmasining asosini tashkil etuvchi pedagogik madaniyat ­talab darajasiga etadi ­” [388, s. 101].
   

kasb-hunar ta’limi mazmunining shaxsiy-gumanitar va texnik-texnologik ko‘rsatkichlarini birlashtirish tamoyilidir . ­U "bir butunlikning ikki qutbi - fikrlashning gumanitar va texnologik tarkibiy qismlari" ning "manfaatlari" ni muvozanatli ko'rib chiqish zarurligini ifodalaydi [ ­161, p. 68]. Shunga ko'ra, kasbiy ta'lim mazmuni an'anaviy talqinga nisbatan kengroq ma'noga ega bo'ladi: u yaxlit inson hayoti uchun zarur bo'lgan turli xil bilimlar, ko'nikmalar, fazilatlar va xususiyatlarning butun majmuasini birlashtiradi . ­Ushbu tarkibning ­etakchi tarkibiy qismi gumanitar va pedagogik bilimlar bo'lib, uning tarkibi "faktlar bayon qilingan, taqqoslanadigan va guruhlangan, ­ta'lim sub'ekti - shaxsning xususiyatlarini ochib beradigan fanlar" tomonidan shakllantiriladi [406, p. ­14]. K. D. Ushinskiy ­inson anatomiyasi, fiziologiyasi va patologiyasi, psixologiya ­, mantiq, falsafa, yerni insonning turar joyi sifatida va insonni yer sharining yashovchisi sifatida o'rganadigan geografiya, statistika va boshqalarni o'z ichiga olgan. o'qituvchi, o'zining cheksiz ­jamiligida pedagogik antropologiyani tashkil qilishi kerak [406]. Shunday qilib, pedagogika inson bilimlarini o'zining barcha ko'rinishlarining boyligida ifodalash uchun favqulodda kuchlarga ega . ­Shunga ko‘ra, “gumanitar-pedagogik bilimlar” tushunchasi o‘zining keng talqinida “ijtimoiy-gumanitar bilimlar” kategoriyasining barcha asosiy belgilarini ifodalashga qodir . Shu bilan birga, ularni ob'ektiv emas, balki sub'ektiv jihatda, ya'ni ­shaxsning rivojlanishi va mavjudligiga ta'sirini aniqlash nuqtai nazaridan ­ko'rib chiqish kerak .­
GOK faoliyatining markaziy tashkiliy printsipi - bu kasblar bozorining jadal o'zgaruvchan talablariga, aholining u yoki ­bu turdagi kasbiy ta'limga, u yoki bu kasbni amalga oshirishga bo'lgan ehtiyojlariga moslashuvchan javob berish printsipi. Moslashuvchan javob strategiyasi ­muhim umume'tirof etilgan haqiqat bilan birlashtirilishi kerak, bu nafaqat talab taklifni yaratadi, balki taklif talabni yaratadi. Bu esa bir vaqtning o'zida ta'limning oldindan ko'rish funktsiyasini amalga oshirishga yordam beradigan GOC sharoitida ilg'or ishlarni amalga oshirishni taqozo etadi .­
Gumanitar-pedagogik markazlar faoliyatining yetakchi maqsadi ­qator kompetensiyalarga , ya’ni ­kasbiy, umumiy kasbiy, umuminsoniy fazilatlarning sintezi bo‘lgan yaxlit fazilatlarga ega bo‘lgan mutaxassisni shakllantirish ­uchun qulay bo‘lgan ijtimoiy-pedagogik infratuzilmani yaratishdan iborat. ­kasbiy faoliyat sub'ekti tomonidan o'z funktsiyalarini bajarish samaradorligi va unumdorligini ta'minlaydigan bilim ­, ko'nikma, qobiliyat va fazilatlar . ­Mutaxassis shaxsning o'zini milliy va umuminsoniy madaniyatlar tashuvchisi sifatida anglay olish qobiliyati bilan ifodalanadigan, o'z taqdiri, qo'shnilari, vatandoshlari taqdiri uchun javobgar bo'lishga chaqiradigan ma'naviy kompetentsiyaga ega bo'lishi kerak ­. , uning Vatani va butun Yer; ijtimoiy kompetensiya ­, uning xususiyatlari fuqarolik etukligi va ijtimoiy qobiliyatdir; axloqiy va axloqiy kompetentsiya - mutaxassis shaxsining ­"vijdonan ishlash" ichki ehtiyojidan kelib chiqqan holda o'z vazifalarini vijdonan va sifatli bajarishga yo'naltirilishi; ­psixofiziologik kompetentsiya , bu ­mutaxassisga o'z vazifalarini bajarish jarayonida yuzaga keladigan turli xil noodatiy vaziyatlarga adekvat javob berishga imkon beradi.­
kasbiy vazifalar; individual kompetentsiya - individual faoliyat uslubi ­va individual faoliyat uslubi asosida yotadigan fazilatlar majmui ; ­mutaxassisga normativ tasdiqlangan faoliyat turining vazifalarini amalga oshirishga imkon beradigan bilim, ko'nikma, ko'nikmalar bilan ifodalangan ­maxsus ­kompetentsiya ; dinamik kompetentsiya - ishlab chiqarishning kasbiy va kadrlar ehtiyojlari sohasidagi tez o'zgaruvchan vaziyatga to'g'ri javob berish ­qobiliyati .­
Shunday qilib, kasbiy ta'limning maqsadi kasbiy rivojlanish jarayonida shaxsning ma'naviy, axloqiy, axloqiy, intellektual va psixomotor salohiyatini maksimal darajada ochib berish bo'lishi kerak. Shunday qilib, bu holda , shaxs yakuniy natijaga erishish vositasiga - malakali (raqobatbardosh ­) xodimga aylantirilganda, kelajakdagi mutaxassisning funktsional xususiyatlariga e'tibor qaratadigan ta'limga an'anaviy yondashuvdan biroz og'ish bor ­. ­Shunga ko'ra, shaxsiy parametrlar (sifatlar, xususiyatlar, individual xususiyatlar va boshqalar) maxsus ko'nikmalarga nisbatan yordamchi funktsiyalarni bajaradi, qobiliyatlar, shaxsning individual o'ziga xosligi, "insonning individual jozibasi" bo'lganda, tizimni tashkil etuvchi omil maqomini oladi. “qurbonlik qiladilar” [255 ]. GOC holatida, bir tomondan, butunning (shu nuqtai nazardan, kasbiy ta'lim jarayoniga jalb qilingan shaxsning ) ustuvor roli ­uning qismlariga (kasbiy ta'limning tarkibiy qismlariga) nisbatan ­kuzatiladi ­, boshqa tomondan. qo'l, bu qismlar o'rtasida o'rin egallagan ­munosabatlarning paritet tabiati , ­shaxsning kasbiy rivojlanishi mazmuni elementlarining teng sherikligi.
Gumanitar-pedagogik markazlar bir qator funktsiyalarni bajarish uchun mo'ljallangan ko'p maqsadli tizimdir: diagnostika, ­birinchi navbatda o'quvchilarning kasbiy yo'nalishini aniqlash, ularning bilim qobiliyatlari va qobiliyatlarini o'rganish ­va boshqalar; o'quvchilarni ta'lim jarayoniga tayyorlash bilan bog'liq va 313 g'oyalariga asoslangan motivatsion-rag'batlantirish.
shaxsning u yoki bu faoliyatga tayyor bo'lgan taqdirdagina, o'quvchilar tomonidan "qarshi harakat" mavjud bo'lgandagina qatnashishi mumkinligi haqida; axborot-ma'rifiy, ­kasb-hunar ta'limini insonparvarlashtirish muammolari bo'yicha zamonaviy axborot manbai sifatida GOCni ko'rib chiqishni o'z ichiga olgan; kasbiy profildagi ta'lim tashkilotlarida pedagogik jarayonni ­tashkil etish va amalga oshirishda bunday markazlarning bevosita ishtirok etishi ­, ularda tajriba-sinov ishlarini olib borish va boshqalar zarurligini belgilaydigan ­ta'lim va rivojlantirish.­
Gumanitar pedagogik markazlarga taalluqli yuqoridagi ko‘pgina qoidalar boshlang‘ich ­kasb-hunar ta’limi tizimida pedagogik sinflarni yaratish konsepsiyasini ­ishlab chiqish jarayonida qo‘llanilgan ­[208]. Ushbu kontseptsiya doirasida ­talabalarni kasbiy va kasbiy yo'naltirilgan guruhlarda ­pedagogik tayyorlash bo'yicha eksperimental o'quv rejasi ­va "VPU muhandislik-pedagogik guruhlari talabalarini psixologik-pedagogik tayyorlash asoslari" kursi bo'yicha eksperimental dastur ishlab chiqildi. 482]. Ushbu o'quv dasturining asosiy xususiyati unda bo'lajak muhandis-o'qituvchi ­uchun subprofessional va boshlang'ich kasbiy tayyorgarlikni ­ta'minlash uchun mo'ljallangan turli xil pedagogik fanlarning "muxlisi" ni ifodalashdir ("Pedagogik propedevtika ­", "Pedagogik antropologiya", "Pedagogik. gnoseologiya ­”, “Pedagogik texnik bilimlar”, “Pedagogik prakseologiya ­”, “Pedagogik texnologiya va metodologiya”, “Pedagogik milliy tadqiqotlar”). Fanlarning har biri (kurs qismlari) ­muhandislik-pedagogik guruhlarning turiga qarab, mini-kurslar yoki maxi-mavzular rolini o'ynashi mumkin bo'lgan bir qator elementlarni o'z ichiga oladi. Ushbu eksperimental dasturning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: talabalar tomonidan psixologik-pedagogik bilimlarning dastlabki qoidalarini o'zlashtirish ; ­ularning kasbiy-pedagogik tafakkur asoslarini o‘rganish; muhandislik-pedagogik faoliyatning birlamchi psixologik-pedagogik malakalarini o'zlashtirish ­(tashxis qo'yish, muloqot qilish, ­o'qitish mazmunini tizimlashtirish) va boshqalar.
Kurs mantig'i uni texnologiyalashtirish zaruriyatini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan ­va deduktiv asosda qurilgan - eng umumiy savollardan ­aniqroq savollargacha. Dastlabki uchta bo'lim ­kursning nazariy va uslubiy asoslarini ochib beradi. Ular pedagogik metodologiya (pedagogika genezisi, uning predmeti, kontseptual apparati ­, tuzilishi, usullari), umumiy psixologiya, ­pedagogik jarayonni tashkil etish va qurish nazariyasidan ma'lumotlarni taqdim etadi . ­Shuningdek, u ta'lim va tarbiyaning psixologik ­-pedagogik xususiyatlarini o'rganadi, ­shu bilan birga pedagogik va psixologik baholashni uyg'unlashtirishga katta e'tibor beriladi ­. Masalan, bir tomondan, dastur ­ta'limning asosiy yo'nalishlari mazmunini ochib berishni nazarda tutsa, ikkinchi tomondan , u ­ushbu yo'nalishlar doirasidagi ta'limning psixologik xususiyatlarini etarlicha chuqur o'rganishga qaratilgan .­
o'quvchi va o'qituvchining shaxsiyati va faoliyatini tavsiflashga bag'ishlangan . ­Ko'rib chiqilayotgan kursning bir nechta bo'limlari muhandislik-pedagogik faoliyatning asosiy turlarining xususiyatlarini ochib beradi ­- o'quv va rivojlantiruvchi, tarbiyaviy ­rivojlantiruvchi, tashkiliy, diagnostik va gnostik. Kursni tugatgandan so'ng ular pedagogik ­fikrning paydo bo'lishidan to hozirgi kungacha bo'lgan harakatining umumiy manzarasini o'rganadilar.
Ushbu dasturning chuqur integratsiyali tabiati talabalarda pedagogik va psixologik ­, psixologik, pedagogik va ishlab chiqarish va texnik ­bilimlar va harakat usullarining kombinatsiyasi sifatida muhandislik ­va pedagogik faoliyatning yaxlit qiyofasini shakllantirishga yordam beradi. Shu bilan birga, ushbu kursni o'rganish insonparvarlik tafakkurini rivojlantiradi, ­har qanday profildagi mutaxassis uchun bilimlarning ­ahamiyati va zarurligini, umuman, umumiy gumanitar bilimlar ­, xususan, psixologik-pedagogik bilimlarni tushunishga yordam beradi. Eksperimental ma'lumotlar ­muhandislik-pedagogik sinflarning yuqori samaradorligidan dalolat beradi ­; ular doirasida kasb-hunar ta'limining ijtimoiy-gumanitar va texnik va texnologik tarkibiy qismlarining sintezi ­amalga oshiriladi ( ­bo'lajak mutaxassislarda integral yaxlit fikrlash elementlarini shakllantirish, ularda bu komponentlar hosil qiladi
butun), o'qituvchining subprofessional tayyorgarligi takomillashtiriladi va shu bilan uning malakasini oshirishning yagona doimiy tizimi yaratiladi.

2.