Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

Integratsiya mahsuloti - integratsiya natijasi mavjudligining ma'lum moddiylashtirilgan shakli. ­U og'zaki-matnli, mavzu, faoliyat va boshqa shakllarda ifodalanishi mumkin. Masalan, integrativ pedagogik faoliyatning mahsuli ­integrativ kurslar, dasturlar, malakalar va boshqalardir.
Integratsiya natijalari uning yakuniy natijasidir. Ijtimoiy integratsiya sohasida ­u ko'pincha ­integratsion mahsulotlardan foydalanish jarayonida odamlarga ta'sir qilishda namoyon bo'ladi ­. Bu, birinchi navbatda, pedagogik integratsiyani nazarda tutadi, ­uning boshlang'ich va yakuniy nuqtasi shaxsdir.
• Pedagogik integratsiyaning kontseptual sohasining vertikal tuzilishini belgilovchi so'zlar
Muloqot integratsiyaning dastlabki bosqichi sifatida bir tomonlama yo'naltirilganligi bilan tavsiflanadi ; ­shunga ko'ra, munosabatlar integratsiya komponentlari o'rtasida ikki tomonlama munosabatlarning paydo bo'lishini ­nazarda tutadi ­. O‘zaro hamkorlik bu munosabatlarni chuqurlashtirish va kengaytirish, sheriklik munosabatlarini yanada yuqori bosqichga o‘tkazish demakdir. Interpenetratsiya o'zaro ta'sir tamoyillarining "birikish" momentini, ­sintezning ushbu turi uchun zarur bo'lgan elementlarni birlashtiradigan "integratsiya tugunlari" ning paydo bo'lishini ifodalaydi ­. Organik sintez integratsiyaning yakuniy bosqichi bo'lib, uning eng muhim belgisi ­uning tarkibiy qismlari yig'indisiga kamaymaydigan, tubdan yangi yaxlitlikning paydo bo'lishidir .­
Aloqa va o'zaro bog'lanishning ishlash xususiyatlarini ko'rsatadigan misol sifatida V. I. Sviderskiy keltirgan, "ma'ruzachi - auditoriya" munosabatlarida juda maqbul bo'lgan holatlar bo'lishi mumkin [361]. Muloqot haqida gap ketganda, axborot oqimining bir tomonlama yo'nalishi faqat o'qituvchi tomonidan, ­tinglovchilar tomonidan mutlaqo passiv idrok etilishi mumkin . ­O'zaro bog'liqlik darajasida ­o'zaro munosabatlar paydo bo'ladi: tinglovchilar ma'ruzachini faol ravishda idrok qila boshlaydi. Keyinchalik, V. I. Sviderskiy ma'ruzachi va tinglovchilar o'rtasidagi chuqurroq asosga ega - ­ruhiy aloqa haqida gapiradi . ­Aloqalarni chuqurlashtirishning ushbu bosqichini o'zaro ta'sir sifatida tavsiflash mumkin , uning davomida ma'naviy munosabatlarning ma'lumotni o'zlashtirish bo'yicha qo'shma faoliyatga ­aylanishi sodir bo'ladi ­. O'z navbatida, o'zaro ta'sir keyingi integral bosqichlarga, xususan, organik sintezga ­o'tish uchun asos bo'lishi mumkin ­. Agar ma'lumot ­o'qituvchi uchun ham, har bir tinglovchi uchun ham shaxsiy ahamiyatga ega bo'lsa, bu sodir bo'ladi ­.
ierarxik tizim sifatida integratsiyani qo'llashning mumkin bo'lgan sxemalaridan faqat bittasidir ­. Ko'rib chiqilayotgan tushunchalar paradigmasi ­doirasida ham ­integratsiya jarayoni oqimining turli xil variantlari (mantiqlari) qabul qilinadi. Masalan, o'zaro ta'sir har doim ham ­muqarrar ravishda organik sintezga olib kelmaydi. Shunday qilib, fanlarning fanlararo aloqalar darajasidagi o'zaro ta'siri ularning avtomatik ravishda yagona bir butunlikka qisqarishini anglatmaydi. Boshqa tomondan, eng zaif predmetlararo aloqalar ham sintez uchun boshlang'ich nuqtaga aylanishi mumkinligini ko'rmaslik mumkin emas . ­Va bu sifat jihatidan yangi sub'ektlarning shakllanishiga taalluqli emas. Talaba ongida fanning turli sohalaridagi bilimlarning o'zaro ta'sirining "ansambl effekti" shunchaki ishlashi mumkin . ­Va yana bir muhim eslatma: organik sintezga erishish har doim ham, har doim ham zarur emas , bu ham o'z darajalari va bosqichlariga ega: ba'zida bilim tizimlarini bir-biridan ajratishdan ko'ra, bir-biridan ajratish maqsadga muvofiqdir. ­ularni bog'lash yoki ular o'rtasida fanlararo aloqalarni o'rnatish bilan cheklanish ­.
• Pedagogik integratsiyaning kontseptual sohasining gorizontal kesimini aks ettiruvchi so'zlar
Bunday tushunchalar ro'yxati sintez toifasi bilan ochiladi . Integratsiya va sintez o'rtasida hech qanday muhim farqni ko'rmaydigan M. G. Chepikovga ergashib ­, biz ularni aniqlashni mumkin deb hisoblaymiz [453]. Ushbu tushunchalarni qandaydir tarzda ajratishga urinishlar ­hech qanday ishonchli natijalarga olib kelmaydi ­. B. M. Kedrov ham buni uddalay olmadi. " Sintez tushunchasi , - deb yozadi u, - javob beradi. ­ilgari uzilgan narsalarni ulash, bog'lash tushunchasi ... ". Integratsiya, uning fikricha ­, "fanlar sintezining aniq ifodasi, ­ularning birlashishi, o'zaro bog'lanishining fanlararo jarayoni" [369, p. 11-12]. Ko'rib turganingizdek, bu erda "integratsiya" va "sintez" tushunchalari o'rtasida sezilarli farq yo'q ­: turli manbalarda ­sintezning ta'rifi mohiyatan integratsiya xususiyatlarini takrorlaydi.
Shunga qaramay, pedagogikada ­integratsiya va sintezni ajratishga qaratilgan sozlama mavjud. Shunday qilib, G. F. Fedorets asosiy farqlovchi xususiyatlar sifatida quyidagilarni nomlaydi [407, p. 10]:

1. 
   sintez - o'zaro ta'sir qiluvchi tizimlarning bir hil yaxlitlikka qo'shilishi ­, integratsiya esa ko'p qirrali birlik bo'lsa ­, differensiatsiyani istisno qilmaydi;
   
2. 
   integratsiya birlashtiruvchi jarayonlar doirasi bo'yicha sintezdan kengroq bo'lib, nafaqat rivojlanish jarayonining o'zi, balki uni tashkil etish vositalari bilan ham bog'liq;
   
3. 
   sintez deganda kognitiv faoliyatning ijodiy harakati ­, integrativ jarayonning yakuniy shakli va bilimning yangi sohasi uchun asos sifatida tushunish kerak. Pedagogikada bunday nuqtai nazar ancha keng tarqalgan. Masalan, bolgar tadqiqotchisi X.Santulov integratsiyani oʻzaro taʼsir shakli, sintezni esa uning natijasi sifatida koʻradi [359]; V. S. Bezrukova sintezni integratsiya rivojlanishining eng yuqori shakli deb hisoblaydi [310]; M. N. Berulava uning natijasidir [43].