Педагогик ҳамкорлик хақида тушунча (ўқув машғулотларида ҳамкорлик педагогикаси) Режа

Ўқитувчи меҳнатини илмий ташкил этишнинг тамойиллари:
1-чи тамойили - педагогик меҳнатнинг самараси, мақсад ва фаолият вазифасига кўра билишда ва аниқлай олишдадир. Шундагина шуни илмий ташкил этиш мумкии бўлади.
2-чи тамойили - фаолият услубини белгилаш.
3-чи тамойили - педагогик меҳнатни илмий ташкил этишда техникадан восита сифатида самарали фойдаланиш тушуниладн. Бу тамойил кўникма ва малакаларни шакллантиришга хизмат қиладиган педагогик техника ва техник воситалар йиғиндиси кўзда тутилади.
4-чи тамойили - таълим-тарбия ишининг режалаштириш ҳисобла-нади. Режа таълим-тарбия фаолиятини тартибга солиш, унинг моделини яратиш, таянч схемаларни топиш масалаларидан ташкил топади. Шулар аниқланса, ўкишда ривожланиш, тарбиялаш жараёни енгиллашади.
Шуни режалаштирмасдан туриб шахсни ва жамоани ижтимоий жиҳатдан самарали ривожлантириб бўлмайди, бу эса жамиятга ҳам ижтимоий, ҳам иқтисодий зарар келтиради. Педагогик меҳнатни назорат қилиш ва ҳисобга олиш принципи ўқитувчи ишини мунтазам ва режали кузатиб бориш шундан ютуқ ва камчиликларни аниклаш, муҳимларини ажратиб олиш кўзда тутилади. Ҳисобга олишни энг мақбул йўли статистик ҳисобга олишдир. Педагогик назорат эса объективлик, омилкорлик, самара-дорлик, мунтазамлилик ва ошкораликни талаб қилади.
Ўқитувчи меҳнатини назорат қилиш ва ҳисобга олишнинг мунтазамлилиги, изчиллилиги қуйидагилардан ташкил топади:
- ўқув материаллари ва тарбиявий тадбирларга тайёрланишни ўзи томонидан назорат қилиниши;
- дарсдан ташқари вақтларда таълим-тарбияни назорат қилиш ва ўзини кузатиш;
- ўқитувчининг дарсдан ташқари вақтни назорат қилиш;
- ота-оналар ва жамоатчилик билан бажариладиган ишларни назорат қилиш;
- ўз устида ишлашни назорат қилиш.
Диалог шаклли ўқитув тизимини ва шахсни ривожлантирувчи
дарсни шакллантириш
Диалог бў мулоқат шакли. Диалогли ўқитишнинг биринчи шарти, бў ўқитувчи ва ўқувчи мулоқотини совутувчи ва тўхтатувчи факторларни олиб ташлашдир. Иккинчи шарт – педагогик фани борасида диалогни ташкил этиш технологиясига эга бўлиши керак, қисман, ундаш ва олиб борувчи диалог шаклларига. Ундаш диалогни классик варианти – алоҳида психологик ҳолат, қарама-қаршилик мавжудлиги ва муаммони тўшиниш билан тавсифланадиган муаммоли вазиятни ўрнатиш. Олиб борувчи диалог шакллари деб, таҳлил этувчи коллектив кўзатув, фронтал (умум-гуруҳий) мунозара, ёзма мунозара ҳисобланади. Ушбу олиб борувчи диалог дарснинг икки жанрини: дарс – кўзатув ва дарс – муаммолаштиришни белгилашга имкон беради (№1 шаклга варанг).
Шакл № 1.

Ўзлаштиришни индуктив йўли познания

Дарс – кўзатув:
қисман-аҳтарув услуби;
таҳлил этувчи кўзатув

Дарс - муаммолаштириш:
тадқиқотли услуб;
муаммолаштириш

Муаммоли вазиятни ҳамкор-ликда ечиш

Шахсий тажриба-ни дол-зарблаш-тириш

Коллек-тивли кўза-тувлар

Натижа-ларни умумлаштириш

Муам-моли вазиятни яратиш

Топилган ҳаракат усулини баҳолаш ва назо-рат этиш

Дарс босқичларини ҳамкор фаолияти модели қуйидаги шакл орқали тақдим этиш мумкин (шакл № 2 қаранг).

Шакл № 2.
Дарс босқичларини ҳамкор фаолияти модели

Босқичлар	Дарс - кўзатув	Дарс – муаммолаш-тириш
Ҳамкор фаолиятга шўнғиш босқичи	Педагог орқали ўқув-иларнинг шахсий таж-рибасини долзарблаш-тириш (ўқиш, ҳаётий ва хакозолар)	Педагог орқали муам-моли вазиятни дол-зарблаштириш, қарама-қаршиликларни аниқлаш
Ҳамкор фаолиятни очиш босқичи	Ўқитув материали ўстида коллективли таҳлилий кўзатув	Муаммони англаш. Ҳар ҳил вариантларни таклиф этиш, уларни муҳокама этиш, ечиш усулини танлаш
Ҳамкор фаолияти натижаларини расмий-лаштириш ва тақдим этиш	Кўзатув натижалари-ни умумлаштириш, хулоса, термин, дарс-ликда ифолалаш	Танланган усул сама-расини асослаш, ҳара-кат усулини баҳолаш ва назорат этиш

Юқорида қайд этилганларга кўра, услуб қуйидаги шаклни амалга оширилишига келтирилади (№ 3 шаклга қаранг).

Шакл № 3.

Дарсни ундаш ва олиб борувчи диалог шаклларини қўллаш

Дарсни икки жанрини қўллаш: дарс – кўзатув ва дарс – муаммо-лаштириш

Шахсни ривожланти-рувчи дарсни ташкил этиш ва ўтказиш

Ўқувчиларни дарсда ўзлаштириш фаоллигларини ошириш шароитлари ва усуллари


Таянч иборалар: дарс, дарс босқичлари, ҳакорлик модели, ўз-ўзини назорат қилиш, мустақил иш, психологик жиҳатлар, сифат, диалог, муносабат, мулоқот.


Фойдаланилган адабиётлар:
1.Турсунов И., Нишоналиев У. Педагогика курси. – Т.: «Ўқитувчи», 1997.
2. Зарипов К. Ўқитувчилар малакасини оширишда мактаб раҳбарлари-нинг роли. – Т.: «Ўқитувчи», 1993.
3. Мунавваров А.Қ. Педагогика. – Т.: «Ўқитувчи», 1996.
www.ziyonet.uz
www.pedagog.uz
www.tdpu.uz