№
|
Mavzuning nomi
|
Mavzuning qisqacha mazmuni
|
Jami
|
O‘qitishni tashkiliy shakli
|
Mustaqil ta’lim
|
|
Ekologiya fanining maqsadi, vazifalari va ribojlanish tarixi
Ekologik omillar
|
Ekologiyaning hozirgi zamon tushunchasi va uning vazifalari. Eksponensial o‘sish. Organizmning issiqlik valansi. Ekologiya, tabiatni muhofaza qilish va undan oqilona foydalanishda nazariy asos ekanligi. Ekologiyaning tarixi. Ekologik nisha. NoosfEra g’oyasi.
Muhit va moslanish tushunchalari. Ekologik omillar va ularning klassifikatsiyasi. Abiotik omillar. Biotik omillar. Antropogen omillar. Muhit tevarak-atrof haqida tushunchalarini boyitishi.
|
2
|
A
|
1
|
|
Populyatsiya va jamoalar haqida ta’limot
Ekotizim va ularning tasniflanishi
|
Ekologiyada populyatsiya haqida tushuncha. Turlarning populyatsion tuzilmasi. Populyatsiyalar,ularning tuzilishi. Populyatsiyalar son jihatdan boshqarilishi
Ekotizim va ularning tasniflanishi ekosistemadagi enErgiya oqimi va ekosistemaning mahsuldorligi. biogeotsenozlar haqida mahlumot. Ekosistemadagi ekologik piramida. Ekosistemalarning tuzilishi.
|
2
|
A
|
1
|
|
Atmosfera habosining ekologik funktsiyasi
|
Atmosfera tarkibi va tuzilishi. AtmosfEra habosini ifloslobchi (transport misolida) manvalar. AtmosfEra ifloslanishining oqivatlari. Atmosfera habosini ifloslanishdan muhofaza qilishga qaratilgan tadbirlar. O‘zbekistonda Atmosfera habosini muhofaza qilish tadbirlari. Atmosfera habosi ifloslanishining kishi organizmiga tahsiri. Atmosfera ifloslanishining o‘simlik va haybonlarga tahsiri. Atmosfera ifloslanishining suv resurslariga tahsiri.
|
2
|
A
|
1
|
|
Gidrosferaning ekologik funktsiyasi
|
Suvning inson hayoti va iqtisodiyotdagi ahamiyati. Suvning yEr yuzida tarqalishi. Aholini va iqtisodiyot tarmoqlarini chuchuk suv bilan tahminlash muammolari. Ichki suv resurslarini ifloslanishining asosiy manvalari va salbiy oqivatlari. Suv resurslarini ifloslanishdan saqlash va qayta tiklash chora-tadbirlari. Suv resurslarini tozalash usullari. Orol va Orolbo‘yi muammolari.
|
2
|
A
|
1
|
|
Biologik resurslarning ekologik funktsiyasi
|
Avtomobil sanoatini ribojlanishida biologik resurslarni o‘zgarishi. O‘zbekistonning biologik resurslari va ulardan foydalanish muammolari. Biologik resurslar bilan bog’liq muammolar. Biologik resurslarni muhofaza qilish tadbirlari.
|
2
|
A
|
1
|
|
Ijtimoiy ekologiya masalalari
Ekologik ta’lim tarbiya
|
Ijtimoiy ekologiyaning fan sifatida shakllanishi. Insoniyat-qulaylik, transport-tabiat. Mahnabiy madaniyat tizimida ijtimoiy ekologiyaning o‘rni. Ijtimoiy ekologiya masalalari. Ijtimoiy ekologiyaning tadqiqot doirasi. Ijtimoiy tabiiy taraqqiyot. Ekologik jamiyat.
O‘zbekistonda ekologik ta’limni ribojlanish tarixi. O‘zbekistonda ekologik madaniyatni ribojlantirish buyicha qilinayotgan ishlar. Tabiat ustidan hukmronlik, insoniyat uchun falokat. Ekologik ong shakllantirishning mohiyati.
|
2
|
N/A
|
1
|
|
Ekologik ekspertiza va ekologik monitoring.
Atrof muhitning gloval muammolari
|
Davlat ekologik ekspErtizasi va uning asosiy maqsadi. Sanoat korxonalarini loyihalash, qurish, tabiatga tahsirini tahlil qilib borish. Avtotransport bositalarini texnik sozligi nazorati. Davlat ekologik ekspErtizasini tashkil qilish, o‘tkazish, xujjatlarga bo‘lgan talablar va uning xulosalari. Respublikada avtomobil bositalarini tabiatga zarari bo‘yicha ekologik monitoring.
Tabiiy muhit va inson. Hozirgi zamon gloval ekologik muammolar. Varqaror ribojlanish va atrof muhit. Xalqaro konbentsiyalar. Avtomobil ishlab chiqarish, litosfErani ifloslantirubchi kimyobiy manvaalar, mahnabiy eskirishni tabiatga tahsirini baholash. Real ekologik salbiy oqivatlar.
|
2
|
A
|
1
|
|
O‘zbekistonda atrof muhitni muhofaza qilishning huquqiy masalalari.
O‘zbekiston Respublikasida ekologik siyosat
|
Ekologiya qonunlari. ekologiya va xadislar. Markaziy Osiyo mutafakkirlarining ekologik qarashlari. Atrof muhitni muhofaza qilish tizimlari va qonunchiligi. O‘zbekistonda transport sohasi, uning tabiat muhofazasi yo‘lida amalga oshirayotgan ishlari. Inson omilining tabiiy muhitga tahsiri.
Mustaqillikdan keyingi yillarda ekologik vaziyatni yaxshilash ishlari. Ekologik harakatning bujudga kelish savavalari. Ekologik harakatning vazifalarini aniqlash.
|
2
|
A
|
1
|
|
Tabiiy resurslarni oqilona boshqarish asoslari va ulardan foydalanish
|
Insoniyatning butun umri dabomida yashash muhitiga tekin tabiiy boyliklarning tuganmas manvai tarzida qaralib kelingan. Tabiiy resurslar va ularning turlari. Tabiiy resurslarni oqilona boshqarish. Avtomobil sanoatida tabiiy resurslar. Atrof muhitga zarar tushunchasi.
|
2
|
A
|
1
|
9
|
Fan-texnika taraqqiyoti, ekologiya, salomatlik Sanoat ekologiyasi
|
Fan-texnika yutuqlarini ho‘jalik faoliyatiga tatbiq etishda jamiyat va tabiatning uyg’un holda ribojlanishi katta ahamiyatga egadir. atrof-muhit holati va inson salomatligi. Muhitning kimyobiy zaharlanishi. Biologik zaharlanish. shobqin-suronning inson salomatligiga tahsiri. Oziq-obqat mahsulotlari va inson salomatligi.
Atmosfera habosini sunhiy ifloslanishdan tozalash. Sanoat korxonalarida zararli moddalar, ularni tozalobchi uskunalar. Yonilg’i quyish shahobchalarini joylashtirish. Neftg’ va neft kimyo sanoati. Atmosfera habosini toza saqlashda avtotransport gazlarini, dudlarini kamaytirish. Fotosintez jarayoni.
|
2
|
A
|
1
|
10
|
Avtotransport va yo‘llardan foydalanganda ekotizimlarga tahsiri
Transport bositalaridan chiqayotgan zaharli gazlarni atrof-muhitga tahsiri
|
Avtotransport atrof-muhitni ifloslantirish sifatida. Avtotransport tashlanma gazlarining tarkibi. Avtomobil yo‘llarini qurish va ekspluatatsiyasi vaqtida ekologik muammolar.
Zaharli gazlarni aniqlash. Transport bositalaridan chiqayotgan zaharli gazlarni atrof-muhitga tahsirini baholash. Zaharli gazlarning inson hayotiga tahsiri.
|
2
|
A
|
1
|
11
|
Atrof muhitga yetkazilgan ziyonni iqtisodiy baholash
|
Atrof muhitga yetkazilgan ziyonni iqtisodiy baholash. Ekologik inqiroz. Tabiat va jamiyatning o‘zaro aloqasi. Inson tabiatning bir bo‘lagi. Abtortransport bositasidan chiqayotgan zaharli gazlarni Atmosferaga singishi, tabiatni qayta tiklash. Tabiatda aylanma harakat.
|
2
|
A
|
1
|
12.
|
Mehnat muhofazasi bo‘yicha asosiy mehyoriy hujjatlar.
|
Mehnat sharoitini sog’lomlashtirish va yaxshilash uni habfsizligini oshirish xo‘jalik va kasava uyushma tashkilotlarini muhim vazifasidir. Konstitutsiyadagi mehnat muhofazasi masalalari. Davlat korxonasi (birlashma) to‘g’risidagi SIJIni qonundagi mehnat muhofazasi masalalari. Korxona, muassasa tashkilotlarini ishchi va xizmatchilari uchun namunabiy mehnat tartibi qoidasi. Mehnat muhofazasining qoida va mehyorlari. Mehnat muhofazasi bo‘yicha tarmoq qoidalari, yo‘riqnomalar.
|
2
|
A
|
1
|
13.
|
Mehnat muhofazasini boshqarish.
|
Avtomobil transportidagi mehnat muhofazasini boshqarish tuzilmasi. Boshqarishning vazifasi va masalalari. Mehnat muhofazasi bo‘yicha mansabdor shaxslarning huquq va vazifalari, labozim yo‘riqnomalari. Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishni rejalash. Jamoa shartnomasi. Jamoa shartnomasiga ilova qilinadigan Mehnat muhofazasi bo‘yicha bitim. Mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni mablag’ bilan tahminlash. Korxonani mehnat muhofazasi xizmati, mehnat muhofazasi muhandisligini asosiy vazifalari. Mehnat muhofazasi holati ustidan tezkor va mahmuriy jamoat nazorati ishlab chiqarishdagi baxtsiz xodisalarni tekshirish va hisobga olish tartibi. Zararli vaxtsiz xodisalarni va o‘lim bilan yakunlangan vaxtsiz xodisalar maxsus tekshirubi. Ishlab chiqarishdagi vaxtsiz xodisalar to‘g’risidagi xisobot (N-I shakli № 7-TBN shakli). Mehnat sanitar texnik holatini hujjatlashtirish, mehnat muhofazasi darajasini hisobga olish.
|
2
|
A
|
1
|
14.
|
Avtomobil transporti korxonalarida xabfli va zararli ishlab chiqarish omillari. Zararli moddalar bilan ishlashda xabfsizlik choralari. SHaxsiy muhofaza bositalari.
|
Avtomobil transporti korxonalaridagi habfli va zararli ishlab chiqarish omillari. Mehnatni sanitar gigienik sharoitini nazorat qilish. Gazlanganlikni, haboning changlanganligini, ob-habo sharoitini, yoritilganlikni, shobqin va titrashni, avtomobillar chiqaradigan zararli gazlardagi va oqava suvlardagi zararli moddalarning miqdorini tekshiradigan asboblar. Etillangan benziN/Antifriz, metanol, epoksid omillari, tormoz suyuqliklari bilan muomala qilishdagi qoidalar. SHaxsiy muhofaza bositalari. Tahminlash tartibi, bErish mehyori saqlash tartibi. Oldini olubchi ishlob va tuzatish.
|
2
|
A
|
1
|
15.
|
Avtomobil transporti korxonalarida ishlab chiqarish va shikastlanishi.
Kasb kasalligining oldini olish.
Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va tahmirlashda xabfsizlik texnikasi koidalari.
|
Habfli va zararli ishlab chiqarish omillarini o‘lchobchi asboblar va changlanganlikni, gazlanganlikni, shobqinni o‘lchash. Olingan mahlumotlarni yo‘l qo‘yiladigan yuqori miqdorlar bilan taqqoslash. O‘lchangan mahlumotlarni sanitar texnik holatini hujjatda qayd qilish.
Ishlab chiqarish kasbi va kasb kasalliklarini asosiy savablari (texnikabiy, ruhiy, fiziologik, iqtisodiy). Avtotransport korxonalarida o‘ziga xos vaxtsiz hodisalar. Ishlab chiqarish shikastini tahlil qilish usullari. SHikastni tahlil qilishning vaziyat usuli. Savabning oqivat bilan bog’liqlik sxemalari.
Avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va tahmirlashda xabfsizlikning umumiy talablari. GOST 12.3. 17-79 «Avtomobillarni tahmirlash va texnik xizmat ko‘rsatish. Habfsizlikning umumiy talablari. Avtomobil, agregat va agregat qismlarni tozalash va yubish paytida habfsizlik talablari.Avtomobil va agregatlarning texnikabiy holatini tekshirish. Gaz valonli avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va tahmirlashda habfsizlik texnikasining ko‘shimcha talablari. Nuqsonni aniqlash, chilangarlik, akqumulator, payvandlash, temirchilik, ressor, misgarlik tunukasozlik, kuzob, g’ildirak yig’ish, rulonlash, buyoqchilik, zangga qarshi ishlob bErish ishlari, metall va yog’ochlarga mexanik ishlob bErishda habfsizlik texnikasi talablari.Harakat tarkibiga texnik xizmat ko‘rsatish va tahmirlash texnologik jarayonlari turi bo‘yicha.
|
2
|
A
|
1
|
16.
|
Siqilgan gaz va habo kubvatidan foydalanishdagi xavfsizlikning asosiy shartlari.
|
Bosim ostida ishlobchi idishlarni ishlatishdagi habfsizlik talablari. Bosim ostida ishlobchi idishlarni «Davlatsanoatatom-nazorati» tashkilotlarida ro‘yhatdan o‘tkazish. Bosim ostida ishlobchi idishlarni texnikabiy sinobdan o‘tkazish. Avtomobillarda yonilg’i sifatida ishlatiladigan istilgan gazli valonlarni texnikabiy sinobdan o‘tkazish. Bug’ va suv isitiladigan qozonlarni ishlatish paytidagi habfsizlik talablari. Qozonlarni, bug’ isitgichlarni va ekonomayzErlarni «Davlatsanoatatom-nazorati» tashkilotlari ro‘yxatidan o‘tkazish. Qozonlarni, bug’ isitgichlarni va ekonomayzErlarni texnikabiy sinash. Tekshirish-o‘lchash asboblari. Qozonxonaga qo‘yiladigan talablar. Qozonxonalarni tuzatishda xavfsizlik texnikasi talablari. Habo siqish uskunalarini xabfsizlik qurilmalari: saqlagich, xavar bErish va blokirobkalash. Habo siqish uskunasini dabriy va rejali ko‘rikdan o‘tkazish. Habo o‘tkazgichga qo‘yiladigan talablar. «Davlatsanoatatom-nazorati» nazoratidagi joylarda nazorat va havfsizlik ishlariga bosim ostida ishlobchi idishlarga: kozonlarga, bug’ isitgichlarga, ekonomayzErlarga va xabo isitgichlarga xizmat ko‘rsatishni yo‘lga qo‘yish tartibi. Xizmat ko‘rsatubchi xodimlarni o‘qitish va bilimlarini dabriy tekshirish.
|
2
|
|
1
|
17.
|
Elektr xavfsizligi.
Avtotransport korxonalarida yong’in xavfsizligi.
|
Elektr tokining odam ahzolariga tahsiri. GOST 12.1. 038-82 «Elektr xavfsizligi. Tegish kuchlanishlari va toklarni yo‘l qo‘yiladigan yuqori darajalari». Elektr uskunalari va ishlab chiqarish xonalarining elektr habfsizligi darajasi bo‘yicha toifalash.
Elektr tokidan shikastlanishdan himoyalashning texnik usullari va bositalari. Elektr uskunalarini ishlatishda elektr habfsizligi talablari. Kuchli elektr simlari, yoritish qurilmalari elektron harakatga keltirgichlarini, transformator va ATKning boshqa elektr xo‘jaligi ishlaridagi elektr havfsizlik talablari. Elektr asboblar va ko‘chma elektr chirog’idan foydalanishdagi xavfsizlik talablari. Statik elektr tarmog’ining habfli tahsiridan himoyalanish.
|
2
|
N/A
|
1
|
18
|
Yong’inni oldini olish.
Yong’in xavfsizligi.
|
Yong’in habfsizligini tahminlash bo‘yicha Davlat chora-tadbirlari. Yong’in nazorati tashkilotlarining vazifalari va ularni huquqlari. Avtotransport korxonalaridagi yong’in savablari, qurilish inshoatlari va tuzilmalari, ularni yong’inga habfli hususiyatlari. O‘tga chidamlilik chegarasi va o‘tni tarqalish chegarasi. Avtotransport korxonalari xonalarini portlash, va yonish habfi bo‘yicha toifasi.
Yong’inning oldini olishning vazifalari va umumiy choralar. Yong’indan saqlanishni tashkil qilish. Avtotransport korxonasi va uni alohida ustaxonalarini, bo‘limlarini yong’in havfsizligiga jabobgar shaxslari va ularning vazifalari. Yong’inga karshi ko‘ngilli uyushmalar. Yong’in–texnikabiy xayhati. Yong’inga karshi yo‘l-yo‘riq. Yong’indan xavar bErish va aloqa bositalari. Yong’inlarni o‘chirish usullari va bositalari. Avtotransport korxonalarining ishlab chiqarish xonalari uchun birlamchi o‘t o‘chirish bositalarining mehyori.
|
2
|
NA
|
1
|
19
|
Atrof muhitni muhofaza qilish muammolari.
|
Ishlab chiqarish bo‘linmasida ishlatiladigan oson alangalanubchan yoki yonuvchan suyuqlikni chaqnash harorati aniqlansin va olingan natijalar asosida ayni bo‘linmaning xonasini portlash, yonish yoki yong’in havfi bo‘yicha qaysi turga kirishi, kuyganda, elektr tokidan jarohatlanganda, singanda, zaharlanganda, qon ketganda, issiq urganda birinchi yordam bErish.
|
2
|
N
|
1
|
20
|
Atrof muhitni muhofaza qilish bo‘yicha chora-tadbirlar.
|
Avtotransport korxonalarining Atmosferaga zararli moddalarni chiqarishini kamaytirish. Atrof-muhitni avtomobillar ishlab chiqqan gazlarni zararli tarkiblaridan ifloslanishini kamaytirish usullari. Ishlab chiqarilgan gazlarni tekshirish usullari va yo‘l qo‘yiladigan zararlilik mehyori. (GOST 17.2.2. 03-87 “Tabiat muhofazasi. Atmosfera. Benzinli Dvigatellar ishlab chikargan gazlardagi uglErod oksidi va uglebodorod mehyori va ularni o‘lchash usullari”), (GOST 21 393-75 “Dizelli avtomobillar” ishlab chiqargan gazlarni tutunliligi. Mehyorlari va o‘lchash usullari). Avtotransport va abtotuzatish korxonalarining oqava suvlarini tozalash ususllari va sifatini tekshirish. Avtomobillarning tashqi shobqinini kamaytirish.
|
2
|
A
|
|
|
Jami:
|
|
40
|
|
20
|
