Pedagogik yondashuvlar

Soprano partiyasining ovoz diapazoni «si» kichik oktavadan 2-oktava «fa»gacha 
bo’lgan oraliqni o’z ichiga oladi. 
Alt partiyasi esa «lya» kichik oktavadan «re» 2-oktavagacha bo’lgan oraliqda 
kuylanadi. 
Ayni paytda shuni hisobga olish lozimki, ularning ovozlari hali etilib, qotmagan 
bo’lganligi uchun o’ta darajadagi past va ayniqsa o’ta darajadagi baland tovushlarda 
kuylatmaslik lozim. 
Shunday ovozlar ham borki, ularning ovoz diapazonlari 4-5 notadan nariga 
o’tmaydi. Dars jarayonida ular bilan alohida mashq olib borishning imkoniyati 
"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021
ISSN 2181-063X
290
http://oac.dsmi-qf.uz/

---

bo’lmasa-da, ularni ba’zi-ba’zida ovozlariga mos pardalarda kuylatib borish lozim 
bo’ladi. 
Musiqa o’qituvchisining muhim ishlaridan biri barcha o’quvchilarga issiq va 
sovuq taomlarni iste’mol qilishdan saqlanish lozimligini maslahat berib borishdan 
iboratdir. Yangi paydo bo’lgan ovozlarda haddan tashqari ko’p kuylash, qattiq baqirish 
ham ovozning buzilib qolishiga olib kelinishi mumkin. 
O’smir yoshdagi o’kuvchilar boshlang’ich sinf o’quvchilari singari narsa va 
hodisalarinnig faqat tashqi tomonlarini emas, balki ularning ichki murakkab 
tomonlarini ham analiz va sintez qila olish qobiliyatiga ega bo’ladilar. Ammo ularning 
kuzatish va idrok qilishlarida hali tajribasizlik elementlari ham sezilib turadi. 
O’quvchilar o’smirlik yoshida milliy ruh tushunchasini darov ilg’ab 
olavermaydilar. Buning uchun albatta o’qituvchining sa’yi-harakatlari, mahorati, 
tajriba va omilkorligi zarur bo’ladi. 
Ayrim tushunchalarni ular anglab olishga qiynaladilar. Xususan, so’zlarda 
ma’joziy ma’noda berilgan fikrlarni anglab olishlari bir oz qiyin kechadi. 
O’quvchilar o’smir yoshida zaruriy narsalarni tezda esda saqlab qola olishi, 
xususan qo’shiqlarning she’rlarini tezda yod ola bilish qobiliyatiga ega bo’lsalar-da, 
ma’lum vaqt o’tishi bilan bu narsalar ularning xotirasida uzoq saqlanib qolmaydi. 
Shuning uchun muhim fikrlarni ularga alohida ta’kidlab o’rgatish va ularning 
xotirasidan mustahkam o’rin olishi uchun bu materiallarni ora-sira takrorlab turish ham 
zarur bo’ladi. 
Ba’zan o’quvchilarning o’zlari bunga ishora qilganlaridek, ba’zi qo’shiqlarni 
qayta-qayta kuylatishni iltimos qiladilar. Ammo haddan tashqari ko’p qaytarish ham 
xotirani o’tmaslashtiradi va bora-bora ular yaxshi ko’rgan qo’shig’idan etarlicha zavq 
ololmay ham qoladilar. 
Musiqa o’qituvchisi o’smirlarda xayoliy fikrlash malakalarini o’stirib borishlari 
lozim. Xususan, mamlakatimizning kelajagi ularning qo’lida bo’lishini tushuntirgan 
holda ularni bilim olishga, jahon bolalari oldida o’zlarining bilimlari bilan 
raqobatbardoshlik ko’rsata olishlari lozimligini uqtirib, ularni ilhom bilan bilim olishga 
yo’naltirishlari mumkin. 
O’quvchilarning hissiy bilimlarini rivojlantirishda musiqaning o’rni alohida 
ahamiyatlidir. Musiqa asarlarini his-hayajon bilan tinglashlari, qo’shiqlarni zavq bilan 
kuylashlari bu yoshdagi o’quvchilar uchun ayniqsa xarakterlidir. 
Hayot uchun muhim bo’lgan zaruriy tushunchalarni o’quvchilarga his-hayajon 
bilan idrok ettirilsa, bu tushunchalar ularning ongiga chuqurroq singib boradi.
Xullas, milliy ruhdagi xalqimizning asrlar osha to’plab kelgan milliy musiqiy 
merosiga bo’lgan munosabat, mehnatga muhabbat, insonlarga hurmat va burch 
tushunchalarining muqaddasligi musiqa vositasida ayniqsa, qo’shiqlar orqali ularning 
ongiga chuqurroq singib borishi tabiiy bir holdir. 
"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - Volume 2 Issue 4 / December 2021
ISSN 2181-063X
291
http://oac.dsmi-qf.uz/

---