Pedagogika (grekshe paidagogike) — tárbiya, tálim hám de sıpatlama beriwdiń teoriyalıq hám ámeliy táreplerin uyreniwshi pánler kompleksi. Ped institutları

1.Pedagogika (grekshe paidagogike) — tárbiya, tálim hám de sıpatlama beriwdiń teoriyalıq hám ámeliy táreplerin uyreniwshi pánler kompleksi. Ped. institutları hám ayırım basqa oqıw orınlarında qánigelik programması tiykarında uyreniletuǵın oqıw predmeti de pedagog dep júritiledi. Pedagogika pán retinde bala tárbiyasınıń teoriyalıq tiykarları menen shuǵıllanǵan. Zamanagóy pedagog balalar menen birgelikte úlkenlerdiń de oqıw -tárbiyalıq, materiallıq hám de ruwxıy -bilimlendiriw tárbiyası menen shugullaniwdi názerde tutadı. Ózbekstan Respublikasında Pedagoglarǵa bárkámal shaxs ruwxıylıqın qáliplestiriwdiń tiykarǵı quralı retinde jo’neltiriledi.

2. Pedagog tárbiya procesiniń nizamlıqları, quramı jáne onı shólkemlestiriw mexanizmlerin izertlew etedi, tárbiyalıq hám oqıw jumıslarınıń mazmunı, principlerı, olardı shólkemlestiriw formasi, usıli hám de yo'sinlarini belgilep beredi.

3. Insan jáne onı qáliplestiriwge tiyisli pán retinde Pedagogika filosofiya, etika, esteti ka, mádeniyatshinasliq, psixologiya, ekonomika, siyasatshinasliq, demografiya, tariyx, ádebiyat, medicina hám basqa pánler menen tıǵız baylanıslı. Pedagogika páni hám ámeliyatı rawajlanıwında bul pánlerdiń teoriyalıq tiykarları, izertlew metodları, ilimiy juwmaqlardı anıqlaw, analiz qılıw hám de ulıwmalastırıw usıllarınan paydalanadı.

Pedagogikada tálim hám tárbiya processleriniń qaysı táreplerin úyreniwden kelip shıǵıwı bir qansha tarawı hám bólimler bar. Oqıtıwdıń maqseti, wazıypaları, principlerı, usılları menen shuǵıllanatuǵın tarawı didaktika bolıp tabıladı. Shaxstıń etikalıq sapaların quram taptırıw, ol jaǵdayda ıqtıqat, dúńyaǵa kózqaras, etika sıyaqlı ruwxıy táreplerdi qáliplestiriw máselelerin pedagogikaningning tárbiya teoriyası hám ámeliyatı tarmaǵı óz ishine aladı. Tálim-tárbiyanı shólkemlestiriw, jáne onı basqarıw sıyaqlı shólkemlestirilgen pedagogik jumıslar nizamlıqı pedagogikanıń mak-tabshunoslik tarawı tárepinen islep shıǵıladı. P edagogika bárháma arnawlı bir jas daǵı, málim turmıslıq hám akliy tájiriybege iye bolǵan kisiler menen jumıs kóredi. Sol sebepli de pedagogikanining nizamlıqların belgilewde tálim tarbiya alıwshınıń jas qásiyetlerin esapqa alıw sheshiwshi áhmiyetke iye boladı.

4. Ayırım oqıw pánlerin oqıtıw nizamlıqları hám usılların úyretiwshi metodika (tadris) pánleri de pedagogikanıń tarawları esaplanadı. Bularǵa salıstırǵanda didaktika ulıwma metodika esaplanadı hám hár bir bólek predmeti metodikası menshikli didaktika esaplanadi. Biraq bul qıylı shegaralanıw ádewir shártli bolıp tabıladı. Mısalı, ádebiyat oqıtıw metodikası didaktikaga salıstırǵanda menshikli didaktika esaplanadı, áyne waqıtta, ol eski ádebiyat tariyxın úyreniw metodikası, sırt el áke-biyotini úyreniw metodikası, xalıq awızsha ijodini úyreniw metodikasına salıstırǵanda ulıwma metodika wazıypasin atqaradı. Menshikli metodikalar ulıwma didaktikaga tayanǵan jáne onıń teoriyalıq ulıwmalasqanlarına tiykarlanǵan haldaǵana rawajlana aladı. Áyne waqıtta, hár bir anıq pánge qollanıw etilgen didaktik nizamlıqlar sol oqıw predmetin oqıtıw tájiriybesindegi ayriqshalıq penen bayitiladi, ulıwma táreplerdi konkretlestiredi, hár bir ayriqshalıqta oqıtıwdıń universal táreplerin kórinetuǵın etedi.

5.Tariyxı Pedagogika insan iskerliginiń eń qáddimgi turi bolıp tabıladı. Ol adam menen birge payda bolǵan hám adamnıń adamlıǵın, onıń shańaraq, jámáát hám de jámiyet bolıp jasaytuǵının támiyinlep turǵan pán hám ámeliyat bolıp tabıladı. Insaniyat ámeldegi tájiriybelerdi úyreniw hám basqalarǵa úyretiwdi jolǵa qoya baslaǵan waqıttan, yaǵnıy Pedagogika payda bolǵanınan berli hám de sol sebepligine bar bolıp tabıladı. Daslep sap ámeliy xarakterge iye bolǵan hám insaniyat kóp jıllar dawamında asırǵan turmıslıq tájiriybelerdi jaslarǵa qısqa múddette úyretiwdi názerde tutqan. Bul Pedagogika úrp-ádet, ádet, dástúr formasında kórinetuǵın bolǵan. Sol sebepli de aldın xalıq pedagogikası payda bolǵan. Mısalı, ózbek xalıq Pedagogikasina muwapıq, kishi jasdaǵılar úlkenlerden aldın taǵamǵa qol uzatpaydi, aldın úlken qol sozıwı kerek, áke menen másele talasilamydi, úlkenlerge gap qaytarılmaydı hám basqa

6. Ózbekstonnin' g'aresizlikke erisiw natiyjesinde millim ań bo'g'uvdan, ideologiyalıq qálipden, buyrıqqa muwapıq fiqolash zug'umidan qutıldı. Bul hal P. dıń saw aqıl, milliy ruwxıylıq hám dástúrlerge moye tárzde jolǵa qoyılıwına múmkinshilik jarattı. Búgingi ózbek P. si millet ruwxıylıqındaǵı názik táreplerdi esapqa alǵan hám dúnya tárbiyashunosligidagi eń sońǵı jetiskenliklerge tayanǵan qolda taraqqiy etpekte. Zamanagóy ózbek P. sida bárkámal insandı qáliplestiriw rásmiy túrde bas maqset etip belgilengen. Bul P. tálimtarbiya processinde tálim alıwshı hám tárbiyalaniwshilerdiń aktiv qatnas etiwlerin názerde tutadı. Balalar, jaslar pedagogikalıq processtiń ob'yektigina emes, bálki sub'yekti, yaǵnıy atqarıwshısı da ekenligine bólek e'ti-bar qaratılıp atır. Áyne waqıtta, barlıq pedagogikalıq ilajlar tálim-tárbiya alıwshılardıń ǵárezsiz fiqolashlarini támiyinlew, olarda tárbiyalanıw hám oqıwǵa mútajlik oyatıwǵa jóneltirilgen xrlda dúzilip atır. Búgingi ózbek P. si ushın arnawlı bir bilimler yi-g'indisi emes, bálki bala shaxsı bas qádiriyatqa aynalǵan. Sol sebepli de milliy P. de tek bilimli oqıwshılar tayarlawǵa emes, bálki ızlenuvchan, ǵayratkor shaxstı qáliplestiriwge tiykarǵı itibar berilip atır.

7.Pedagogika pániniń tiykarǵı kategoriyalari. Bizge jaqsı ekenin aytıw kerek, hár bir pán óziniń tayansh túsinikleri, nizamlıqları, principlerı, qaǵıydaları sistemasına iye. Áyne mine sol jaǵday onıń pán retinde tán alınıwın kepillikleydi. Pánniń mánisin ashıp beretuǵın eń zárúrli, tiykarǵı túsinik kategoriya dep ataladı. Pedagogika pániniń tiykarǵı kategoriyalari shaxs kámalıni támiyinlew, tálim hám tárbiya natiyjeliligine erisiwge qaratılǵan processlerdiń ulıwma mánisin jartadi Eń zárúrli kategoriyalar taypasına tómendegiler kiredi: shaxs, tárbiya, tálim (oqıtıw, oqıw ), bilim, kónlikpe, ilmiy tájriybe, maǵlıwmat hám rawajlanıw.

Shaxs - psixologiyalıq tárepten rawajlang’an, jeke qásiyetleri hám minez-qulqları menen basqalardan ajralıp turıwshı, arnawlı bir minez-qulıq hám dúńyaǵa kózqarasqa iye bolǵan jámiyet aǵzası.