Pedagogika nazariyasi va
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
pedagogika nazariyasi va tarixi
MEHNAT TARBIYASI ReJA. 1.Mehnat tarbiyasining maqsad va vazifalari. 2.Sharq mutafakkirlari mehnat tarbiyasi haqida. 3.Oilada mehnat tarbiyasi. ADABIYOTLAR. 1.Munavvarov.A.Pedagogika.T-1996y. 2.Tursunov.I.Nishonaliev.Pedagogika.T-1997y. 3.Mavlanova. Pedagogika.T-2001y. 4.Nabijanova.D.Usmanova. Pedagogika fanidan ma`ruzalar matni.FarPI 2002y.El.vers. 5.J.Yu.Hasanboev.Pedagogika nazariyasi. Ma`ruzalar matni (maxsus kurs uchun) 2002y.TashPU Nizomiy. TeKShIRISh SAVOLLARI. 1.Mehnat tarbiyasining maqsad va vazivalari nimalardan iborat. 2.Menat tarbiyasining turlarini sanab bering. 3.Sharq mutafakkirlar meunat tarbiyasi haqida. 4.Oilada mehnat tarbiyasining mezonlarini aytib bering. 1.Mehnat tarbiyasi ijtimoiy tarbiyaning tarkibiy qismidir.Mehnat tarbiyasining bosh qoyasi mehnat faoliyatini tashkil etish, kunikma va malakalarini hosil qilish, ijtimoiy mehnat ni qadrlash, mehnatsevarlik hislatini tarbiyalash sanaladi. Insoniyat tomonidan yaratilgan barcha moddiy va ma`naviy boylik, ijtimoiy taraqqiet asosida mehnat faoliyati hamda uning samarasi aks etadi. Jamiyatda tashkil etiladigan mehnat tarbiyasi esh avlodni mehnatsevarlik ruhida tarbiyalash, ularning Vatan ravnaqi,elu-yurt forovonligi yulida mehnat qilish, rivojlangan demokratik va huquqiy davlatni barpo etish jarayonida faol iщtirok etishga uyg`otish, yagona maqsad yulida harakat qilishga tayyorlashdan iborat jarayonnni uz ichiga oladi. Mehnat ta`limi va tarbiyasining maqsadi uquv ishlarida mehnatga nisbatan ongli munosabatni shaqllantirishdan iboratdir. Mazkur maqsadni amalga oshirishda bir qator vazifalarni hal etish talab etiladi. Mehnat tarbiyasini tashkil etish orqali hal etuvchi vazifalar kupmqirralidir.U oquvchilaring mehnat faoliyatiga amaliy va ahloqiy tayerlikning barcha tomonlarini qamrab oladi. Mehnat ta`limi va tarbiyasini tashkil etishda quyidagi vazifalar amalga oshiriladiҮ 1. Mehnatning mohiyatini anglatish orqali oquvchilarga mehnatning shaxs kamolati va jamiyat taraqqietidagi rolini kursatib berish, 2. Inson mehnati va inson mehnati mahsuli bulgan moddiy va ma`naviy ne`matlarni qadrlash, asrab-avaylash, 3. Mehnat qilishga nisbatan rag`batni, shuningdek muhabbatni uyg`otish, 4. oquvchilarning mehnatga ijtimoiy burch sifatida endashuvlarini yuzaga keltirish, 5. Mehnat faoliyatini tashkil etishda ongli, vijdonan endashish, 6. Mehnat faoliyatini jamoa asosida tashkil etish, 7. Mehnatga haetiy zaruriyat, inson faoliyatining asosi sifatida munosabatda bulish, 8. Mehnat kilishni va uni ilmiy tashkil etish borasidagi kunikma va malakalarni tashkil etish, 9. oquvchilarda mehnatsevarlik hislatlarini tarbiyalash, uz mehnati samarasidan g`ururlanish tuyg`usini shaqllantirish, 10. Muayan kasb-hunar sirlarini uzlashtirishga erishishva hokazolar. Yosh avlodni mehnat faoliyati quyidagi yunalishlarda rivojlantiriladi va tarkib toptiriladi mehnat uyindan ajralgan xolda mustaqil faoliyat sifatida shaqllantiriladi., mehnat faoliyati jarayonining mohiyatini uzlashtirilishiga erishiladi, mehnat faoliyatining turli shaqllari vujudga keltiriladi. Mehnat ta`lim va iarbiyasini tashkil etishda bugungi kunda ana`naviy va noan`anaviy shaqllardan foydalanilmoqda xususan, mehnat bayramlari, ishlab chiqarish kurgazmalari, hashar, G`mohir qullarG` tanlovi, G`Quvnoq shahar ustahonasiG` , uquv ishlab chiqarish kombinatlari brigadalari, G`esh radio- texniklarG` stantsiyasi, shuningdek ustoz-shogird an`analariasosida faoliyat olib boruvchi yakka tartibdagi kasb-hunar ta`limi va boshqalar. Mehnat tarbiyasi tug`ri yulga quyilgan ta`lim muassasalarida oquvchilar maktabga kelgan dastlabki kunlardanoq uzlarining esh va psixologik xususiyatlariga mos mehnat faoliyatiga jalb qilinadilar. Mehnat ta`limi va tarbiyasini tashkil etishda jamoa asosida mehnatni uyushtirish muhim masalalardan biridir.Zero, jamoa ishtirokida utkazilaetgan mehnat jarenida oquvchilarda dustlik, urtoqlik, uzaro erdam va hamkorlik, jamoa mehnati samaralaridan quvonish kabi hislatlar tarbiyalanib boradi. Mehnatga ongli munosabatni tarbiyalashning yana bir talabi oquvchilar ilm- fan, madaniyat, texnika texnologiya borasidagi yangiliklardan bohabar qilish, ularga nisbatani qiziqishni hosil qilish, bu boradagi laeqat, qobiliyat va iqtidorlarini oshirib borishdan iborat. oquvchilar mehnat tarbiyasining turlari xilma-xildir, ular quyidagilar: 1.Maishiy mehnat. 2.Oquv mehnati. 3.Oquv-ishlab chiqarish mehnati. 4.Ijtimoiy foydali mehnat. 2.Mehnat tarbiyasi masalalari Urta Osielik mutafakkir olimlar va shoirlarning bizga meros bulib qolgan ma`rifiy asarlarida katta urin olgan. Masalan uzbek shoiri Alisher Navoiy mehnatsevarlikni chinakam insonning eng asosiy xususiyati deb bilgan.Mehnat kishini bezashini, uni har tomonlama amol toptirishini yuksak kutarinki ruh bilan madh etgan.eshlarni sidqidildan mehnat qilishga, mehnatni qadrlashga chaqirgan.Sharq madaniyatining buyuk namoyandasi Mirzo Ulug`bek ham esh avlodga tabiat va uni muhofaza qilish, tabiat yaratgan ne`matlarni tejab-tergab tasarruf qilish tug`risidagi bilimlar berish keraqligini ta`kidlagan.eshlar bilimlarni ongli ravishda uzlashtirishlari, uz fikr-mulohazalarining tug`riligiga bevosita kuzatish orqali ishonch hosil qilishlari muhim ahamiyatga ega ekanliklari kursatib utgan. Umuman, ma`rifatparvarlar eshlarning mehnat ta`limi va tarbiyasi masalalarida eshlardagi qiziquvchanlik, tejamkorlik, dustltk va odamiylik kabi olijanob fazilatlar mehnat orqali vujudga kelishini g`oyat ta`sirchan shaqllarda ifodalaganlar.Ular eshlarni kasb-hunar urganishga, har kim uzi qiziqqan va uziga munosib faoliyat shug`ullanishiga da`vat etganlar.Mehnatkash odam hech qachon birovga qaram bulib qolmaydi, degan fikrni ilgari surgan. 3.Oilada mehnat tarbiyasining dastlabki unsurlari qullaniladi.Bola muayan eshga tulgach, kattalar erdamlashadi, uz imkoniyatlarini anglab etadi va uquv(ta`lim) mehnatiga tayerlanib boradi. Ota-onalar bolalarining kelajagini uylab, ularni ilk eshlaridan mehnatga solib chiniqtirib boradilar.Tug`ri tarbiyaning eng ta`sirli, eng samarali ususli ham shu mehnatdir. Ota-onalar bolalarning mehnatiga hamisha ham muhtoj bulavermaydilar, lekin bolani eshligidan ishga urgatish, mehnatga kuniktirish zimmalaridagi burch ekanligidan shunday yul tutadilar. Ma`lumki, har bir oilaning uz hujaligini sof, halol mehnati bilan quradi., bu hujalik daromadi oila a`zolarining qandaydir doimiy foyda olib turishlari orqasidan emas, balki ish haqining oshuvi va oila harajatlaridan orttirib, tejab qolish tufayli kupayadi. Bizda oila hujaligi ruzg`or uchun keraqli bulgan buyumlardan, ashe va jihozlardan iboratdir.Oila davlatmand bulsa, uhol oila a`zolari yaxshi va baxtli haet kechiraetganligi, iste`mol buyumlarini kuproq harid qilaetganini, uz ehtiejlarini kuproq qanoatlatiraetganini bildiradi. Har bir bola oilaning tenghuquqli a`zosidir.Demak u oila hujaligining ishtirokchisidir.Shu bilan birga, biz bolalarimizni faqat oila hujaligini yuritishga qobiliyatli kishilar qilib tarbiyalabgina qolmay, shuningdek butun jamiyat hujaligini ham tejab-tergab yuritadigan sadoqatli fuqarolar qilib tarbiyalamoq kerak. Kupincha ota-onalar bolalarining hamma narsasining muhaye bulishi, ya`ni yaxshi eb ichishi, yaxshi kiyinishi, katta bulganda uy-joyli bulishi haqida uylaydilar.Bularning hammasi farzandlariga cheksiz mehribonliklaridan va ularni behad sevishidan qiladilar.Bolalarni deb uzlarining eng zarur ehtiejlarini qondirishni ham chetga suri quyadilar, lekin bola esiga ham keltirmaydi va hatto sekin asta uzini hammadan ortiq, mening istagim ota-onam uchun qonun, deb uylashga odatlanadi. Butarbiyaning notug`ri va zararli yuli bulib, bundan ota-onaning uzlari kuproq zahmat chekadilar.Bizningcha , ota-onalar uz farzandlarini mehnatsevar va tejamkor qilib tarbiyalash uchun quyidagilarga amal qilishlari kerak. 1.Bola uz ota-onasining kaerda ishlashini va nima ishlab chiqarishini, bu ishlab chiqarishning butun jamiyat uchun qanday ahamiyati borligini bilishi kerak. 2.Bola oila byudjeti bilan mumkin qadar erta tanishtirish lozim.U ota va onasining qancha maosh olishlarini bilishlari kerak. 3.Agar oilaning moddiy sharoiti juda yaxshi bulsa, bolaning uz tengdoshlari oldida bunday yaxshi sharoit bilan g`ururlanish va maqtanishga odatlantirmaslik kerak. 4.Ota-onalar bolalarinng halol, rostguy va sofdillikka odatlanib borishlarini diqqat yuilan kuzatib borishlari kerak.Ularni hech narsani atayin yashirmasliklari va shu bilan birga uning kuz ungida etgan bulsa ham, suroqsiz olmasliklarini urgatishlari zarur. 5.Oilada tejamkorlik va ehtietkorlik tarbiyasini tug`ri tashkil etib, eskirib qolgan narsalarni yaxshilab ta`mir qilib, yangisini sotib olish vaqtini chuzish va shu yul bilan oilaning topgan pulining ma`lum qismini tejab qolish mumkin buladi. 6.Bola uz honadonidagi buyumlarnigina ehtiet qilmay, balki boshqa kishilarning buyumlarini va ayniqsa, kupchilik foydalanadigan buyumlarni ham ehtiet qiladigan bulishi lozim. 7.Tejab-tergab ish kurish odatlarini bolada mumkin qadar ertaroq tarbiyalanmoq kerak.Odat mashq qilish bilan hosil buladi.Shu yul bilan bolada buyumlarni tejab-tergab tutish istagini yuoimo raqbatlantirib turish kerak. 8.Pulni tejab-tergab sarflash ayniqsa muhimdir.Bunday harajatlar oilaning qurbiga qarab turlicha bulishi mumkin. Oilada ota-onalar uz farzandlarining mehnatsevar, tejamkor va ehtietkor kishilar bulib etishishlarida uzlari namuna bulishlari kerak.Bu tarbiya ishlari uchun juda muhim omillardan sanaladi. ODOB-AHLOQ TARBIYASI ReJA. 1.Odob-ahloq tarbiyasining maqsad va vazifalari. 2.I.A.Karimov asarlarida shaxsni umuminsoniy qadriyatlar asosida tarbiyalash. 3.Odob-ahloq tarbiyasini maktabda amalga oshirish yullari. ADABIYOTLAR. 1.Munavvarov. Pedagogika.T-1996y. 2.Mavlanova va boshq. Pedagogika.T-2001y. 3.Hasanboev.J.Y.Pedagogika nazariyasi.(maxsus kurs uchun ma`ruzalar matni)Nizomiy nom. ToshDPU. 4.Nabijanova.D.Pedagogikafanidanma`ruzalar matni.FarPI2002yel.vers. 5.I.A.Karimov. Ozbekiston XXI asrga intilmoqda.T-2000y. “Ozbekiston” TAYaNCh TUShUNChALAR. Odob, axloq, etika, moral`, odoblilik, axloqiylik, odob-axloq tarbiyasi, prezident asarlarida barkamol shaxs, mustaqillik, yangicha fikr, maktab va odob-axloq. TeKShIRISh SAVOLLARI. 1.Odob-axloq tarbiyasining maqsad va vazifaoar nimalardan iborat. 2.I.Karimov asarlarida shasni tarbiyalashda qaday umuminsoniy ңadriyatlarni nazarda tutgan. 3.Maktabdagi odob bilan oiladagi odobningfarqi nimada. 1.Odob-ahloq tarbiyasi, milliy, ma`naviy, umuminsoniy qadriyatlar asosida amalga oshirilgandagina uning mazmuni yanada boyib boradi.Chunki milliy,umuminsoniy va ma`naviy qadriyatlar ahloqiy tarbiyaning hamma tomonlarini qamrab oladi. Ahloq, xulq va atvor sulari arabcha suz bulib, ular uzbek tilida ham uz ma`nosida ishlatiladi. Ayrim Adabiyotlarda axloq kishilarning har bir jamiyatga xos xulq normalari majmui, deyilsa, boshqalarida esa, axloq ijtimoiy ong shaqllaridan biri, sotsial tartib-qoida bulib, bu tartib-qoida ijtimoiy haetning istisnosisiz hamma sohalarida kishilarning hatti-harakatini tartibga solish funktsiyasini bajaradi deyiladi. Shuningek, rus tilida ishlatiladigan moral` suzi lotincha mocheya suzidan olingan bulib, u ham axloq ma`nosini bildiradi. Moral` suzining rus tilida nravstvennost` degan sinonimi bor. Odob-odamning jamoat, el-yurt orasida uzini tutishi, boshqalar bilan qay yusinda muomala qilish, uz turmushi, maishati va bush vaqtini qanday tashkil etish, xullas, shaxsning kundalik xulq-atvoori,yurish-turishi, hatti-harakatlari qanday bulishi lozim va ma`qul ekanligixususida bahs etadi.Aniqrog`i, axloq kishining ichki olami, e`tiqodi,. Fazilatlari sifatida mavjud bulsa, odob shaxsning kuzga tashlanadigan mulozamati, xulq-atvori, muomala-munosabatlari tarzida namoen buladi.Axloq kishidan har xil holatlarda qanday yul tutish keraqligini yaxshi uylab, eng maqsadga muvofiq hararakai qilishni talab etsa, odob uz qoidalarining odat tusiga kirishini, ya`ni har qanday vaziyatda ana shu odatni nomaen qilishini taqozo qiladi. Har bir odam xususida, odatda, odatda uning faoliyatiga, qanday ish bilan shug`ullanishiga, bu faoliyati va ishi axloq talablariga, turmush qoidalariga, jumladan, davlat qonunlariga muvofiq eki xilof ekanligiga asoslanib muayan fikr yuritiladi. Axloq ilmi yaxshilik bilan emonlik urtasidagi murakkab muammolar haqida baxs yuritib, insonning kamolatga erishish yulini eritib boradi.Ahloq talablari barchaga ta`luqli, biroq hechkimning kuratmasi, hechqanday maxsus buyruq asosida bajarilmaydigan, ixtieriy amalga oshiriladigan burch shaqliga kiradi.Axloq talablarining bajarilishi faqat ma`naviy ta`sir kursatish shaqllari doirasida yuz beradi. Qadimgi faylasufu donishmandlar odob-axloqqa juda katta baho berib, uni jamiyatning poydevori deganlari.Shuning uchun ham jamiyat har bir a`zosining xulqi-odobiga alohida e`tibor berilishi bejiz emas. Muqaddas Qur`oni Karimda va payg`ambarimiz Muhammad Alayhissalomning hadislarida insoniy odob-axloqning barcha qirralari uz ifodasini topgan. Odob-axloq tarbiyasi milliy, ma`naviy, umuminsoniy qadriyatlar asosida amalga oshirilganda uning mazmuni boyib boradi. Insonning jamiyatga bulgan munosabatini shaqllantirish, salbiy illatlarga qarshi nafrat uyg`otish, ongli intizomni tarbiyalash, komil insonni voyaga etkazish kabilar axloqiy tar biyaning vazifalaridir. Axloqiy tarbiyaning yana bir insonning jamiyatga bulgan munosabatini yuqori pog`onaga kutarishdir. Iymon va inson, suz va ish birligi, insonparvarlik-yangi qurilaetgan jamiyatning asosiy xususiyatlari bulib qoladi.Shunday ekan, jamiyat va xalq manfaati, uning baxt-saodati uchun kurashish ma`suliyatini har bir fuqaro teran his etishi va unga amal qilishi lozim.eshlarni tarbiyalashda shurocha axloq usullaridan voz kechib, sharqona va milliy odob-axloq normalari asosida ish yuritish bilan birga jamiyatga hurmat, mustaqillikni mustahkamlash, insonlarga insoniy munosabatda bulish kabi fazilatlarni singdirish taqozo etiladi. Bu vazifalarni amalga oshirish oquvchilarning jamiyatga bulgan munosabatini shaqllantirishda muhim ahamiyatga egadir. 2.Adolatli, demokratik xuquqiy jamiyat uz haq-xuquqini anglagan, yuksak ma`naviyatli, barkamol insonlar jamiyatidir.Shurolar davrida rus shovinizmi avj oldirildi, diniy va milliy qadriyatlarimiz erga urildi, kamsitildi.Odamlarimizning g`urur va iftixori bulgan jonli tariximiz qoralandi, his-tuyg`ularga kishan solindi, istiqlol uchun kurashgan peshvolarimiz qatl etildi, toptaldi. Shuning uchun ham biz baralla ayta olamizki, erkin fuqaro, ozod shaxsni tarbiyalashning birinchi sharti, eng katta omil bu-mustaqillikdir. Faqat mustaillik sharoitida shaxs uzini chinakamiga erkin va ozod his qila oladi. Zero, har bir odamning ozodliggi u yashaydigan Vatan ozodligibilan chambarchas bog`liq. Vatan va millatdan tashqarida turib ozodlik haqida gapirib bulmaydi.Har bir inson uz yurtida, uziniing xalqi ichida erkin shaxs sifatida voyaga etishi mumkin, jumladan har bir insonning ma`naviy qiefasi ham u mansub bulgan xalqning ma`naviy qiefasini uzida aks ettiradi.Yurtboshimizning Oliy Majlisning XIY sessiyasida suzida mustaqillik haqida Mustaqillik havosidan bir bora kuksini tuldirib nafas olgan, tanlagan taraqqiet va forovonlik yulining tug`riligiga ishonch hosil qilgan har qaysi odam va butun bir xalq hech qachon uz e`tiqodidan qaytmaydi, - deb ta`kidlaydi.Chindanam xalqimiz ozodlikning samaralaini tatib, mustaqillik ulg` ilohiy ne`mat ekaniga ishonchi ortib bormoqda. Endigi vazifa ana shu samarani yana ham kuchaytirish, ana shu ishonchni yanada mustahkamlashdan iborat. Chunki birinchidan, bizning yutuqlarimizni kurolmaydigan, unga soya solish, uni kamsitib kursatishga urinuvchilar, usha eski qullik davrlarini qumsab yurganlar bor.Ikkinchidan esa, mustaqil Ozbekistonning taraqqiet yulini boshqa eqqa burib yuboish, islomiy davlat qurish, halifalik barpo etish lozim deb chet ellarda vaysab yurgan Va bulmag`ur, soxta, zararli g`oyalar bilan bir qism eshlarimiz ongini zaharlaetganlar bor.Bularning evuz niyati 16 fevral voqealari, Qibray, Andijon voqealari orqali yaqqol namoen buldi. Bu bizni xusher bulishga va tanlagan yulimizni astoydil himoya qilishga da`vat etadi.Tanlagan yulimizning bosh maqsadi esa erkin fuqarolar jamiyatini barpo etish, yangi shaxsni shaqllantirishdir. Prezidentimiz erkin fuqaro va ozod shaxs haqida gapirib, quyidagi turt jihatga e`tiborni qaratdi, ya`ni har bir fuqaro: uz haq-xuquqini taniydigan bulsin, buning uchun kurashsin, -uz kuchi va imkoniyatlariga tayanadigan bulsin, imkoniyatlarini ishga solib, samarasini kursin, -atrofida sodir bulaetgan voqea-hodisalarga mustaqil munosabat bildira olsin, -shaxsiy manfaatini mamlakat va xalq manfaati bilan uyg`un holda kurib, faoliyat yuritsin. Bu-barkamol inson fazilatlari haqidagi aniq va tuliq ta`rifdir.Fuqaroning kamoloti-bu yurt kamoloti, fuqaroning erkinligi-bu yurt erkinligi deb anglanishi lozim.Aynan ana shunday erkin, ozod fuqarolar ijtimoiy haetni yangilash, isloh etishning peshqadam kishilari buladilar.Kuyunchaqlik, fikriy izlanuvchanlik, yangilik yaratishga ishtieq, bunedkorlik bunday odailarning fazilatidir.Bunday shaxslar bezovta qalbi, beorom tafakkuri, ezgulikka yunaltirilgan shuur vashukuhi bilan xalqni olg`a boshlaydilar, millat ruhini uyg`otadilar, kuchiga kuch qushadilar. Xalqimiz orasidan bunday l`odamlar kup etishib chiqsa, shuncha yaxshi shuncha olg`a borishimizga imkoniyat yaratiladi. Prezidentimiz “Agar biz uz kuchi, salohiyatiga ishonadigan, boqimandalikni or deb biladigan, eng rivojlangan mamlakatlarning ilg`or kishilari bilan teppa-teng muomala qila oladigan, oqni qoradan, yaxshini emondan ajrata oladigan, bu murakkab, beshafqat haetning pastu- baland, tangu-tor kuchalarida Olloh bergan aql-zakovati bilan tug`ri yulni topa olishga qodir bulganibarkamol avlodni tarbiyalab etishtirsak, uylaymanki, uz maqsadimizga tula erishgan bulamiz” deb uqtiradi. Hali oramizda muayan kasbi kori yuq, hunari, bilimi bulsa ham uni qaerda sarflashni bilmaydigan, ba`zan esa qiyinchilikka duch kelganda darrov orqaga tisariladigan, hafsalasizlik qilib, ruhan tushkunlikka beriladigan exud engilning ostidan, og`irning ustidan utib, jamiyatga, odamlarga nafi tegmaydigan, ha bir gap bular, rizq bulsa topilar-da, degan kayfiyatda yuruvchi boqibeg`am kishilar ham bor. Endigi haet bundaylarni eqtirmaydi. Endigi haet bilimli, tadbirkor, faol odamlarniki. Bunday odamlarni biz eshlikdan tarbiyalab shaqllantirishimiz, eshlikdan haet murakkabliklarini ruy-rost aytib, bolalarimizning haq-xuquqlari uchun kurashadigan, irodali qilib tarbiyalashimiz kerak.Haq-huquqi uchun kurashish deganda, janajalkash, behae, tupolonchilar emas, balki haet haqiqatlarini tug`ri qabul qilib, qiyinchiliklarni aqlu-idrok bilan engib utadigan, uz urnini munosib egallaydigan kishi nazarda tutiladi albatta. Buning chun fuqarodan yuksak ma`rifatli, uqimishli bulish talab qilinadi.Erkinlik bilan ma`rifat egizak tushnchadir.Ma`rifat odamni ma`nan baquvvat, irodali va chidamli, shaxs sifatida shaqllantirai. Shaxs erkinligi esa bu a) erkin tafakkur, b)erkin e`tiqod, v) erkin faoliyat demakdir.Biz eshlarimizni halokatli yuldan qaytarishimiz, fikri etuk, aqli butun, qalbi sof va shafqatli, haet ne`matlarini kupaytiradigan odamlar qilib tarbiyalashimiz kerak.Mana shu maqsadda biz qadim boy ma`naviyatimiz, qadriyatlarimizdan unumli foydalanmoqdamiz. Biz dune hamjamiyatiga dadil kirib bormoqdamiz, demak, dune xalqi bilan yuksak ma`naviy chuqqilardan turib tillashishimiz kerak.Buning uchun esa uz milliy qadriyatlarimz bilan birga, jahon madaniyatini, ma`naviy qadriyatlarini uyg`un xolda egallashga jahd qilishimiz lozim buladi. 3.Maktabda bolalarni axloqiy tarbiyalash dars jarayoni, sinfdan va maktabdan tashqari turli-tuman ishlarda olib boriladi.oquvchilarga bilim (tasavvurlar-hissiy, obrazli bilimlar, axborot-og`zaki ma`lumot, tushuncha-umumlashgan bilim), malaka va odatlar beriladi. Bolalar odob va odobsizlik haqida tushuncha oladi.Ularni axloqiy tushunchalarni badiy va ilmiy Adabiyotlar, haet, kinofil`m va spektaqllar orqali anglaydilar. oquvchilarning uz xulqini axloqiy jihatdan baxolashlarini birinchi sinfdan boshlab urgata borish kerak.Ular mehnatni sevish, mulkni extiet qilish, hurmat, rostguylik, sofdillik, vijdon, kamtarlik ma`nolarini tushinib olsin. oquvchilarni axloqiy ruhda tarbiyalash xarakter xususiyatlarini tarkib toptiradi.Ularga maqsadga intiluvchanlik, uqish va ishda matonatlik, qat`iyat, tashabbuskorlik, uyushqoqlik, qiyinchiliklardan qurqmaslik. Maktabda axloqiy tarbiya berishda xilma-xil usullar qullaniladi 1.Axloqiy tarbiya uqitish jaraaeni bilan qushib olib boriladi.Distvergning aytganidek yaxshi uqitgan oqituvchi yaxshi tarbiyalaydi ham. 2.Axloqiy tarbiya jarayonining muvaffaqiyati oquvchilar va Oqituvchilar jamoasining saviyasiga bog`liq.Buning uchun jamoa ahil va inoq, bolalar intizomli bulishi kerak. 3.Tarbiyaviy ishlarning rejali bulishi va hamjihatlik bilan amalga oshirilishi axloqiy tarbiyaning muvaffaqiyatini ta`minlaydi. 4.maktabda ijobiy emotsional sharoit yaratish axloqiy tarbiya jarayoniga foydali ta`sir etadi. 5.Barcha oquvchilarning maktabdagi umumiy va yagona tartib-qoidaga rioya qilishlariga ershish. 6. Axloqiy tarbiyada ongni, tushunchalarni shaqllantirishda tushintirish, uqtirish, suhbat, munozara, ma`ruza, rag`batlantirish, jazolash usullaridan foydalanish. 7. Axloqiy odatni shaqllantirishda mashq, bolalarning turli faoliyatini uyushtirish. 8. Tarbiyaviy soatlar, “Odobnoma” darslari saviyasini oshirish. 9. Mehnat ilg`orlari, ilm-fan hodimlari, mehnatva urush fahriylari, kup bolali onalar, imonli qariyalar, hojilar bilan oquvchilar uchrashuvlarini uyushtirib borish. 10. Maktabda turli-tuman tadbirlar, adabiy kechalar, bayram, olimpiada, festival`, musobaqalar utkazish, kinoteatr, televidenie kursatuvlaridan, jumladan, otalar suzi-aqlning kuzi, ma`rifatnoma eshittirishlaridan foydalanish. Bu usullar axloqiy tarbiyaning negizini tashkil etadi. Tarbiyalangan oquvchilarning ijtimoiy faolligi, muomala va aloqalari, ma`naviy yunalishi, xulqida barqaror axloqiy sifatlaring mavjudligi-ulchov buladi.Shaxsni tula urganish-tarbiyalanganlikni aniqlab beradi. Maktabda ta`lim bilan tarbiyani ajratib bulmaydi. Vatanimizning istiqlol va taraqqieti kelgusi esh avlodning har tomonlama etuk, bilimli, ogli, tadbirkor, yuksak axloqli bulishiga bog`liqdir. Download 0.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling