Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар

10
УМУМиЙ ЎрТа ТаЪлиМ МакТаБларида ЁШ-ЎҚУвЧиларга 
Технологик ТаЪлиМ БериШ иМконияТлари
Худайберганова Шакаржон Тухтабаевна, 
Ҳазорасп туманидаги 37-сон ўрта мактаб ўқитувчиси
Телефон: [phone]
аннотация: Ушбу мақолада умумий ўрта таълим мактабларида ёш-ўқувчиларга 
технологиктаълим бериш имкониятлари ёритилган ва ўқувчилар нуқтаи назари бўйича 
технологиктаълим жараёни таҳлил қилинган.
калит сўзлар: илм-фан, техника, ишлабчиқариш, технология, технологик билим, тех-
нологиктаълим, стандарт, даража, технологикжараён
маълумки, илм-фан, техника, ишлаб чиқариш ва технологиянинг жадал ривожлани-
ши жамият ҳаётини барча соҳаларида тараққиётининг янги истиқболларини очиб берди. 
Инсониятнинг давлат ва жамият қурилишига оид асрлик тажрибалари ижтимоий муноса-
батларни янгича ёндашувлар асосида тартибга солиш борасидаги илғор ёндашувларнинг 
қарор топтирилишига олиб келди. мазкур жараёнларни амалга оширилиши натижасида 
илм-фантараққиёти кенг ривожланди. 
Бугунги кунга келибтаълим муассасаларида илм-фан ривожи барқарор ўсишга эга 
бўлиб, бу борада дастлабки билим берадиган таълим муассасаси бўлган умумий ўрта 
таълим мактабларида ёшлар, яъни ўқувчиларга самарали билим бериш тизими шаклланди. 
Ўқувчиларга келажакда илм-фаннингтурлисоҳаларидаги пухта билимларни эгаллаш 
мақсадида уларга турли йўналишларда таълим берилмоқда. Ўқувчилар мукаммал билим 
эгаллашлари билан бирга, ижодкор ва юқори иқтидор эга бўлиб ҳам етишиши лозим. 
Бунинг учун уларга техникага асосланган технологик билимларни бериш мақсадга мувофиқ. 
Технологик билимларни эгаллаш технологияжараёнинининг муҳим бир кўриниши 
ҳисобланиб, бу орқали ёшлар келажакда яратилган янги техникалардан бемалол фойдалана 
оладилар. Шулар қаторига компьютер техникаси орқали барча белгиланган ишларни 
мукаммал бажариш учун ушбу техникадан кенг фойдаланилади ҳамда улардан фойдаланиш 
бевосита технологик билимларни етарлича эгаллашни тақозо қилади.
Технологик билим бериш фақат ўқувчининг ҳаракати билан амалга оширилмайди, балки 
унинг шижоати, уқуви, қобилияти, истеъдоди ва иқтидори ҳам етарли бўлиши керак. ҳамда 
автоматлаштириш тизимларидан ҳам унумли фойдаланиш лозим. Бундай билим негизида 
технологиятуунчаси ётади. Технология сўзи юнончадан “techne” – маҳорат, санъат ва “logos” 
– тушунча, таълимот деган маънони билдириб, умуайян, яъни ишлабчиқариш, ижтимоий, 
иқтисодийкаби 
жараёнларнингюксакмаҳорат 
васанъатдаражасидаташкилэтилишини 
англатади. Технологиялар педагогик, инновацион, ахборот ва кимёвий технологиялар 
каби гуруҳлар бўйича ҳам таснифланиши мумкин. масалан, таълим технологияси таълим 
жараёнининг юксак маҳорат ва санъат даражасида ташкил этилиши ҳисобланади.Технологик 
билим бериш эса технологик билимлар тизимига асосланади ҳамда бир қатор унсурларга 
эга ташкил қилувчилардан иборат бўлади.
Чунончи, ўрта таълим мактабларида ёш-ўқувчиларга технологиктаълим бериш 
имкониятлари кенгайиб бориб, соҳада ислоҳотлар ҳам изчил амалга оширилмоқда. Хусусан, 
бу борада ЎзбекистонРеспубликасининг “Таълим тўғрисида”ги ва “Кадрлар тайёрлаш 
миллий дастури тўғрисида”ги қабул қилинган қонунларига асосан умумтаълим фанларини 
ўқитишнинг узлуксизлиги ва изчиллигини таъминлаш, замонавий методологиясини 
яратиш, умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими давлат таълим стандартларини 
компетенциявий ёндашув асосида такомиллаштириш, ўқув-методик мажмуаларнинг янги 
авлодини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этишни ташкил этиш мақсадида Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелда 187-сонли “Умумий ўрта ва ўрта 
махсус, касб-ҳунар таълимининг давлат таълим стандартларини тасдиқлаш тўғрисида”ги 
Қарори қабул қилинди. Унга асосан, умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг 
давлат таълим стандартлари талаблари асосида ўқув дастурлари янгидан ишлаб чиқилди. 
ҳамда умумий ўрта таълимнинг таянч ўқув режаси ҳам ишлаб чиқилиб, мазкур режада 
технология ўқув фанининг ҳафталик умумий ҳажми 12 соатни ташкил қилади. Уларни 

---

336
10
синфларга бўлганда 1-2-3-4 синфларда1 соатдан, 5-6-7 синфларда 2 соатдан ва 8-9 синфларда 1 
соатдан тўғри келади.Ундан ташқари, кун ҳисобида амалиймеҳнатмашғулоти5-6 синфларда 
жами 12 соат, 7-синфда жами 10 соат ва 8-синфда жами 16 соатга тенглиги билан ажралиб 
туради. 
Технологик таълим беришда билим ўрганилган маълумотларни эслаб қолиш ва қайта 
тушунтириб беришга, кўникма ўрганилган билимларни таниш вазиятларда қўллай олишга, 
малака ўрганилган билим ва шаклланган кўникмаларни нотаниш вазиятларда қўллай 
олишга ва янги билимлар эса ҳосил қилиш ҳамда компетенция мавжуд билим, кўникма 
ва малакаларни кундалик фаолиятда қўллай олиш қобилиятига қаратилади. ҳамда бундай 
таълимни ривожлантириш учун ўқувчиларда махсус компетенцияни шакллантириш 
лозим. Компетенциянинг шакллари коммуникатив, ўзини-ўзиривожлантириш, ижтимоий, 
миллийваумуммаданийкаби кўринишларда мавжуд бўлади ҳамда математик саводхонлик, 
фан ва техника янгиликларидан хабардор бўлиш ҳамда фойдаланиш жараёни ўқувчиларда 
шакллантирилади. Шунингдек, ҳар бир умумтаълим фанининг мазмунидан келиб чиққан 
ҳолда ўқувчиларда фанга оид умумий компетенциялар ҳам шакллантирилади.
Умумий ўрта таълим мактабларида технологияўқувфаниниўрганишА1, А1+, А2 ва А2+ 
даражаларга эга бўлган босқичларга ажратилади. Унга асосан, технология фанини ўрганиш 
жараёни бошланғич, кучайтирилган бошланғич, таянчва кучайтирилган таянч даражалар 
асосида бажарилади. Чунки, фанни ўқувчиларга ўргатишнинг асосий мақсади қизиқувчи-
ўқувчиларда техник-технологик ҳамда технологик жараён давомида бажариладиган опе-
рациялар юзасидан олган билим, кўникма ва малакаларини мустақил амалий фаолиятида 
қўллаш, касб-ҳунар танлаш, миллий ва умуминсоний қадриятлар асосида ижтимоий му-
носабатларга тўлиқ кириша олиш компетенцияларини шакллантиришдан иборат. Бунинг 
учун ўқувчилар технологиктаълимни пухта ўзлаштиришлари учун қуйидаги талабларга 
жавоб беришлари мақсадга мувофиқ: 
- материалларвауларнингхоссалари, хусусиятлариҳамда техник объект ватехнологикжа-
раёнларгаоидмаълумотларнипухта ўрганиб бориш;
- техник объект ҳамда технологик жараёнларда махсус ва умум меҳнат операцияларини 
яхши билиш;
- технологик жараёнларни бошқара олиш ҳамда махсус ва умум меҳнат операцияларини 
амалиётда етарлича қўллай олиш;
- техник ва креатив фикрлаш ҳамда интеллектуал қобилиятларини шакллантириш;
- технологик жараён ва тайёрланган маҳсулотларни бажариш кетма-кетлиги ҳамда 
маҳсулот сифатини таҳлил қилиб бориш;
- буюм ва жараёнларни бажаришга оид аниқ хулосалар чиқариш ҳамда меҳнат опера-
циялари, маҳсулот сифатини баҳолаб бориш;
- касб танлашга тайёрлаш ишларини амалга оширишда таянч ва технология фанига оид 
компетенцияларни шакллантириш ҳамда ривожлантириш.
фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1. голиш Л.В., файзуллаева Д.м. Педагогик технологияларни лойиҳалаштириш ва 
режалаштириш: Ўқув-услубий қўлланма. Инновацион таълим технология серияси. – Т.: 
Иқтисодиёт, 2011. - 206 б.
2. https://lex.uz/docs/3153714
3. www.ziyonet.uz

---

337