Педагогика ва Психология соҳаларидаги инновациялар

10
SHARQ MUTAFAKKIRLARI ASRLARIDA “USTOZ-SHOGIRD” MAKTABGACHA 
YOSHDAGI BOLALARGA SHARQ DIDAKTIKASI ASOSIDA MA’NAVIY TARBIYA 
BERISH
Xidirova Sohiba Muzaffarovna,
Navoiy viloyat Navbahor tumani MTBga qarashli
 2-sonli MTT tarbiyachisi
Annotatsiya: Mazkur maqolada ta’lim jarayonida maktabgacha yoshdagi bolalarga sharq 
didaktikasi asosida ma’naviy tarbiya berish, foydalanish, bugungi kunning dolzarb vazifalardan 
biriga aylanganligi haqida ma’lumotlar yoritilgan.
Kalit so‘zlar: Intelektual, ma’naviy, axbort, ijobiy sifatlar, intellektual, e’tibor, ahloq, qobiliyat, 
interaktiv, ijtimoiy psixologik.
Mustaqil yurtimizda jahon andozalari asosida o‘sib kelayotgan yosh avlodni har tomonlama 
mustaqil fikrlaydigan, erkin shaxs sifatida tarbiyalash masalasiga jiddiy e’tibor berib kelmoqda. 
Ushbu maqsad va vazifalar maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limga o‘tishi hamisha 
uning hayoti, ahloqi, qiziqishi va munosabatlarida jiddiy tub o‘zgarishlarni yuzaga chiqaradi. 
Maktabgacha ta’lim muassasasida asosan ilg‘or xorijiy tajribani hisobga olgan holda bolalarni har 
tomonlama intelektual, ma’naviy, estetik va jismoniy rivojlantirish sharoitlarini yaratishdan iborat. 
bugungi bog‘cha bolasidan aniq bilimlargina emas, fikrlash ko‘nikmasi, kattalar va tengdosh 
o‘rtoqlarini tushunish, ular bilan hamkorlik qilish ham talab etiladi.
Ma’naviy tarbiya normalari har bir jamiyatning huquqiy normalariga asos bo‘ladi. Yosh 
avlodni jamiyatga, mehnatga, o‘ziga munosabatni ochib beruvchi ma’naviy fazilatlarga muvofiq 
ravishda tarbiyalash tarbiyalanuvchi shaxsning axloqiy tarbiyaning pedagogik va psixologik 
asoslarini chuqur bilishini talab qiladigan murakkab jarayondir. Ma‘naviy bilimlarni ongli 
ravishda o‘zlashtirib olishgina bolalarga atrofdagi kishilar xatti-harakatidagi qaysi jihatlar yaxshi-
yu, qaysilari yomon ekanligini anglab olishga yordam beradi.
Eramizdan avvalgi 528—529-yillar orasida Zardusht tomonidan yaratilgan «Avesto» kitobida 
ham ta’lim-tarbiyaga, axloq-odobga oid qator g‘oya va qarashlarni ko‘rish mumkin. «Avesto»da 
ta’kidlanishicha, tarbiya hayotning tayanchi, shu boisdan har bir yoshni yaxshi o‘qish va yozishga 
o‘rgatish lozim. Uni yosh paytidanoq mehnat qilib, mehnatning tagi rohat ekanligini anglatish 
uchun daraxt ko‘chati o‘tkazishga, uy-ro‘zg‘or qurollari yasash, yerga ishlov berish va chorva 
bilan shug‘ullanishga o‘rgatilishi shart. Zotan, uning fikricha, yaxshi va ezgu ishlar yaratish uchun 
kishi mehnat qilishi zarur, o‘z qo‘llari bilan moddiy noz-ne’matlar yaratmas ekan, u yashash 
lazzatini ham his qilmaydi, hayotning qadriga ham etmaydi.
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarni ma‘naviy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni 
bolaning ma’naviy dunyosini, uning ongini, axloqiy hislarini, shaxsiy sifatlarini tarbiyalash va 
rivojlantirish, ma‘naviy tarbiya mazmunini amalga oshirishdan iborat. Maktabgacha yoshdagi 
bolalarga ma‘naviy tarbiya berishning vazifalari quyidagilardan iborat:
1. bolalarda ma‘naviy tasavvurlar va xatti-harakatlarni tarbiyalash.
2. Xulq madaniyati va ijobiy munosabatlarni tarbiyalash.
3. bolalarda axloqiy his-tuyg‘ularni tarbiyalash.
4. Xulqdagi salbiy sifatlarni barham toptirish.
Maktabgacha talim muassasalarida ma‘naviy tarbiya berish har xil vositalar yordamida 
amalga oshiriladi. birinchi galda bolalarni har xil faoliyatlar vositasida mashg‘ulotlarda va 
mashg‘ulotlardan tashqari vaqtlarda, ta’lim berish orqali kattalar mehnati bilan tanishtiriladi.
Har xil bayramlar, ijtimoiy hayot voqealari, bolalar adabiyoti, musiqa, o‘yin materiallari, 
ommaviy axborot vositalari — televideniya, radio va boshqalar bolalarning axloqiy tarbiyasiga 
katta ta’sir ko‘rsatadi.
Shunday ekan, maktabgacha yoshdagi bolalarni ma‘naviy tarbiyalashda baynalminalchilik 
his-tuyg‘ularini shakllantirishda qardosh millat vakillari bilan uchrashuvlar o‘tkazish, maxsus 
mashg‘ulotlarda ularning urf-odatlari, madaniyati, san’ati, tabiati to‘g‘risidagi adabiyotlarni o‘qib 
berish, suhbat o‘tkazish, rasmlar ko‘rsatish, video filmlar namoyish etish, turli millat bolalari 
hayoti to‘g‘risidagi hikoyalarni o‘qib berish foydali bo‘ladi.