Pedagogikasi

II 
BOB. XALQ PEDAGOGIKASI YOSH AVLOD 
TARBIYASI HAQIDAGI BILIM, KO‘NIKMA VA MALAKALAR
IN’IKOSI
II. 1. Xalq pedagogikasida oila tarbiyasining aks etishi
X alqim iz oila m a'naviyatiga yuksak qadriyat sifatida alohida 
e ’tibor bilan qaraydi. O ila doim iy m ehru m uhabbat, izzatu hurm at 
mujassam b o ‘lgan, oila a ’zolari bir-birlarini sevadigan, suyanadigan bir 
maskan sifatida e ’zozlangan. Chunki aynan oilada m ehr-shafqat, 
m uhabbat, 
m uruvvat 
va 
oqibat 
tushunchalari 
farzand 
ongiga 
m urg‘akligidanoq singdiriladi, shu bois ham har bir inson uyiga, oilasiga 
talpinadi. M a ’naviy kom illik, milliy tarbiyaning bosh va betakror 
o ‘chog‘i ham bolani doim iy o ‘rab turgan ijtimoiy m uhitning bir b o ‘lagi 
b o ‘lgan oiladir. Bu haqda A bdurauf Fitrat «Rahbari najot» asarida 
shunday yozgan edi: «Suv qaysi rangdagi idishda b o ‘lsa, o ‘sha rangda 
tovlangani kabi bolalar ham qanday m uhitda boMsalar, o ‘sha m uhitning 
har qanday odat va axloqini qabul qiladilar. Axloqiy tarbiyaning eng 
buyuk sharti shundan iboratki, bolalar k o ‘proq yaxshi va yom on ahvolni 
o 'z uylaridan, ko 'chadagi o ‘rtoqlaridan, m aktabdagi o ‘quvchilardan 
qabul qiladilar»30.
M a’rifatchilardan biri Rizouddin ibn Faxriddinning «Insoniarning 
dinu-dunyolarini tuzatm oq m atlub bo'Isa, eng avval g o'zal xulqqa ega 
bo'lm oq ila oilalarni tuzatingiz. Oilalar tuzalganidan so ‘ng din ham, 
dunyo ham tuzaladi»31- degan gaplarida katta bir haqiqat ifodalangan.
D avlatim iz rahbari oilaning muqaddasligi haqida quyidagi fikrni 
bildirganlar: «H ar qaysi m illatning o ‘ziga xos m a’naviyatini shakl- 
lantirish va yuksaltirishda, hech shubhasiz, oilaning o ‘rni va ta ’siri 
beqiyosdir. Chunki insonning eng so f va pokiza tuyg'ulari, ilk hayotiy 
tushuncha va tasavvurlari birinchi galda oila bag 'rid a shakllanadi. 
Bolaning xarakteri, tabiati va dunyoqarashini belgilaydigan m a’naviy 
m ezon va qarashlar - yaxshilik va ezgulik, oliyjanoblik va m ehr-oqibat, 
or-nom us va andisha kabi m uqaddas tushunchalarning poydevori oila 
sharoitida qaror topishi tabiiydir. Shuning uchun ham aynan oila
w Ибн Фахруддин, Ризоуддин. Оила. - Т.: Мскнат, 1991
si
68

---

ти И Ш а раус1о bo‘ladigan о1а-опа§а Ьигта1, и1агшгщ oldidagi umrbod 
qarzdorlik ЬигсЫш сЬициг anglash Ьаг яауэ1 insonga хоэ Ьо‘^ а п
odamiylik £агПа1:1ап уа Ы1ау1у munosabatlarning negizini, оНашг^ 
т а ’пау1у о1апиш 1азЬк11 е1ас11.»32
Эопо \alqim iz игоц аэНаг davonlida yaratgan оПа т а ’пау1уа11 
Ы1ап bog‘liq farzandlarni ах1(х^у 1агЫуа1аз(1 ши1 уа уозка1ап, тзо ш у