Pedagogikasi
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Xalq pedagogikasi.Mutalipova M.J
|
«Ib n S in o
va ilon » afsonasida aytilishicha, Ibn Sino ju d a yoshligidanoq zehni o ‘tkir, didi baland, ishi bilan so ‘zi bir bola b o ‘lib o ‘sgan ekan. B ir kuni otasi o ‘g ‘li bilan gaplashib o ‘tirib: ?7 M.Mvpo/iOB. 3TH0MaaaHHüT. — T.: AaonaT, 2003. 133-6. 122 «Bolam katta boMsangiz kim b o ‘lasiz?» - deb so ‘rab qolibdi. Ibn Sino avvaliga nima deb javob berishni bilmay, duduqlanib qolibdi. Keyin: -T abib boMaman, sizni, enamni, davolab yuram an, - deb javob beribdi. -B oshqalarni-chi, boshqalarni davolam aysizm i? - so ‘rabdi otasi. Ibn Sino: -H am m a-ham m ani davolaym an, katta tabib bo'lam an, - debdi. Ibn Sino kunu tun tabiblikni o ‘ylabdi, o ‘t-giyohlarni, m eva-chevalarni yeb, suvidan ichibdi. Am m o tabib boMolmabdi. Otasi katta-kichik shaharlarga olib borib, tabiblarga shogird beribdi, am m o ulardan biron- bir narsa o ‘rganishga aqli yetm agan Ibn Sino qayerga borsa, u yerdan qochib kelaveribdi. M endan tabib chiqmas ekan-da, deb o ‘ylabdi. Ota- onasi ham o ‘g ‘limizdan tabib chiqm as ekan, boshqa hunarga o ‘rgatsak bo‘larkan, degan xulosaga kelishibdi. Shu orada ibn Sino oltidan o ‘tib. yettiga kiribdi. Yetti yoshga to ‘lgan kuni kechasi tush ko‘ribdi. Tushida iloniar ko ‘p bo ‘lgan «lion o ‘rda»da yurgan yemish. Oq ilon unga oq suv berib, u dardga davo dermish; qizil ilon unga qizil suv berib bu dardga davo dermish; qora ilon ibn Sinoga qop-qora sut berib, falon kasalga davo dermish; sariq ilon sariq suv berib, piston dardga shifo dermish. iloniar bilan o ‘ralib-o‘ralib, yum alab-dum alab, o ‘ynab-kulib turib u yg‘onib ketibdi. U yg‘onib ketgach, tundayoq ilon izlab ketibdi. Izlay- izlay ilonlardan bir-ikkitasini ushlab kelib, ulardan zahar olibdi-da, uni echki, q o ‘ylarning sutiga q o ‘shib, kasallarga davo bo'ladi, deb beraveribdi. Keyin esa har xil giyohlarni terib kelib, ezib, ilon zaharini q o ‘y-echki sutlariga qo'shib, kasalman deganlarga bera boshlabdi. Kim kasalm an deb kelsa, ibn Sino davosidan davolanaveribdi. Yetti yoshidayoq yetti iqlimga ovoza b o ‘lgan ibn Sino tabiblar tabibi degan unvonga sazovor b o lib d i. Keyin o ‘yIab-o‘ylab, tibbiyot timsoli sifatida ilon bilan uning zaharini tanlabdi. Demak, hozirgi zam onaviy farm asevtika va tabobat ilmining asosi xalq tabobati ekanligini inkor etib bo‘lmaydi, zéro xalqim iz qadim dan turli xastaliklam i davolash usullarini bilishgan, bunda tabiatda mavjud barcha im koniyatlardan foydalanishgan. Shu bilan birga tabiatning xalq tabobatidagi ahamiyatini yoshlarga tushuntirib, ularni tabiatni e ’zozlash, undan oqilona foydalanishga o'rgatishgan. SogMom turm ush tarzi ham har bir xalqning eng muhim tabiiy ehtiyoji hisoblanadi va tarixiy shakllangan an ’anaviy xalq mada- niyatining ajralmas qismi sanaladi. 123 A n'an aviy xalq m adaniyati m oddiy va m a'naviy yaxlitlikda inson- ning sog‘lom turm ush tarzini ta ’m inlashga qaratilgan, tarixiy jihatdan sinalgan k o ‘p asrlik xalq tajribasining ju d a katta bilim, k o ‘nikm a va m alakalariga ega. Xalq tajribasining bu im koniyatlarini uning am aliy aham iyatini hisobga olib, «X alqning salom atlik pedagogikasi» deb atasak ham boMadi.58 Xalq m adaniyati ijobiy im koniyatlarining barchasini hisobga olm asdan, eng asosiysi, yoshlikdan insonni m a’naviy-etik va jism oniy qiyofasini izchillik bilan shakllantirm asdan turib, ta ’lim va tarbiyada yaxlitlikka erishib b o ‘lmaydi. Bir so ‘z bilan aytganda, xalq tushun- chasiga k o ‘ra sogMom turm ush tarzi faqat jism oniy kuch, chaqqonlik, harakatchanlik va h.lam ing y ig ‘indisi em as, balki insonning jam iyatdagi jism oniy va ruhiy m uvozana\i, axloqiy va sanitar-gigienik ozodaligi, etik vazm inligi, psixologik xotirjam ligi va boshqalardir. X alq pedagogikasi m anbalari, tarixiy-etnografik, m adaniyatshu- noslik, xalq o g ‘zaki ijodi va badiiy publitsistik adabiyotlar tahlili sliuni ko'rsatadiki, insonning sogMom turm ush tarzini ta ’minlashga qaratilgan xalq tajribasi ju d a ham k o ‘plab o g ‘zaki tarbiya vositalarida, jum ladan, allalar, m aqollar, m atallar, afsonalar, rivoyatlar, asotirlar, ertaklar, topishm oqlar, masallar, dostonlarda o ‘z aksini topgan. M asalan, «SogMom tanda so g‘ aql», «Tozalik - sogMiq garovi», «Salom atlik - tum an boylik», «Bola sogMigi - ona boyligi», «Boshingni salqinda saqla, oyog'ingni - issiqda», «Y urakda o ‘t boMsin, m iyada muz boMsin» kabi m aqollar shular jum lasidandir. Shuningdek, turli o ‘yinlar, m ehnat sayillari, kundalikdagi jam oaviy tadbirlar, shaxslararo o ‘zaro m unosabatlar, urf-odatlar. udum lar, a n ’analar, bayram tom oshalari kabi aralash va yaxlit holda birlashgan tarbiya vositalarida ham sogMom turm ush tarzi o ‘z ifodasini topgan. O ila insonning tugMlishi va rivojlanishi, uning jism oniy va axlo- qiy-etik qiyofasini shakllantiruvchi bevosita m uhit sifatida asosiy, tarixiy yuzaga kelgan va asrlar davom ida m ustahkam langan ijtimoiy institutdir. Shu bois dunyo xalqlarining ju d a k o ‘p o ‘ziga xos yaratuvchan a n ’analari, urflari va udum larining «tugMlishi», birinchi qoMlanishi, barqaror sinovdan oMishi va m a’qullanishi aynan oilada am alga oshirilishi qonuniydir. Shunga k o ‘ra insonning sogMom turm ush tarzini shakllantirish bo ‘yicha xalq tajribasini aynan oiladan, uni rejalashtirish va har bir oila a ’zolarining sogMigMni saqlash tizim idan boshlab o ‘rganish m aqsadga muvofiqdir. Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|