Peptid bog'larning hosil bo'lishi va sodda peptid sintezi Reja

Peptid bog'larning hosil bo'lishi va sodda peptid sintezi
Reja

1. 
   Pepid bog'lar nima?
   
2. 
   Pepid bog'larning hosil bo'lishi
   
3. 
   Pepid bog'larning xususiyati
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar
   

Peptid bogʻlar — amid bogʻlarning bir turi. Bir aminokislotaning sx-aminoguruhi (NH2) ikkinchi aminokislotaning a -karboksil guruhi bilan reaksiyaga kirishi natijasida hosil boʻladi. Bu reaksiyada bir molekula suv ajraladi. Oqsillar va peptidlar tarkibidagi — SO—NH— guruhi keto-yenol tautomeriya (ayrim kimyoviy birikmalarning bir-biriga erkin holda aylanish xususiyatiga ega bulgan strukturaviy izomerlar koʻrinishida boʻlishi) hola-tida boʻladi. Tautomeriya tufayli Peptid bogʻlarning 40% dan koʻproq qismi qoʻshbogʻli. Bu esa peptid zanjirning uzunligini yakka bogʻ holatdagiga nisbatan birmuncha qisqartirishga olib keladi. Tirik organizmlarda Peptid bogʻlarning hosil boʻlishi fermentativ re-aksiyalar yordamida amalga oshiriladi. Lab. Sharoitida Peptid bogʻlarni kimyoviy va fermentativ reaksiyalar yordamida sintez qilish va parchalash usullari ishlab chikilgan. Bu usullar tabiiy peptidlarni sintez qilishga va peptid hamda oqsillarning aminokislotali tarkibi-ni, ularning ketma-ket joylanish tar-tibini aniklashga imkon beradi. Peptidlar peptid bogʻ orqali birikkan bir xil yoki har xil aminokislotalardan tashkil topgan organik birikmalardir. Tarkibidagi aminokislota soniga binoan, di-, tri-, tetra peptidlar va polipeptidlar boʻladi¹.

Peptid bog’lar hosil bo’lishi: Peptid bog’larning shakllanishi energiya sarfi bilan fermentlarning faol ishtirokida ribosomalardagi hujayralar ichida sodir bo’ladi. Bunday holda, aminokislotalar monomerlar bo’lib, oqsillarning qurilish bloklari rolini o’ynaydi. Tirik organizmlar tomonidan oqsil sintezi uchun 20 xil turli xil aminokislotalardan foydalaniladi.
Aminokislotalar o’rtasida peptid bog’larning hosil bo’lish jarayoniga kelsak, u elektron zichligi bir aminokislotaning aminoguruhi vodorod atomidan va boshqa aminokislotaning karboksil guruhining kislorod atomidan tortilganda hosil bo’ladi.
Molekulada peptid bog’lanishini hosil qilish jarayoni shunday sxematik ko’rinishga ega. Amino guruhdagi N va H va karboksil guruhidagi C va OH orasidagi birikmalar buziladi. Proton va gidroksil guruhining birikishi natijasida suv hosil bo’ladi va ikkita aminokislota qoldig’I dipeptid hosil qiladi².

Peptid bog’larning xususiyatlari: Oqsillarning birlamchi tuzilishida paydo bo’ladigan peptid bog’lar butunlay bir xil emas. Uning uzunligi 0,132 nm. Bu o’rtacha ko’rsatkichdir. Koplanariya va transpozitsiya peptid bog’larining muhim xususiyatidir; biz ularni quyida batafsil bayon qilamiz. Koplanariya degani, peptid guruhiga kiritilgan barcha atomlar bir tekislikda, H va O atomlari esa peptid bog’larining qarama-qarshi tomonlarida joylashgan. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, a-ugleroddagi aminokislotalar va vodorodning radikal guruhlari yuza tashqarisida yotadi. Transpozitsiya peptid bog’larining kislorod va vodorodining trans yo’naltirilganligini anglatadi. Shuningdek, barcha kelib chiqadigan oqsil va peptid molekulalaridagi aminokislota R-guruhlari trans yo’nalishga yo’naltirilgan.
Peptid bog’larining tuzilishi: Peptid bog’larining tuzilish xususiyatlari qanday? Amid guruhida —CO – NH— uglerod atomi sp2 gibridlanishi shaklida mavjud. Masalan, azot atomining elektron jufti uglerod va kislorod orasidagi qo’shaloq bog’lanishning π-elektronlari bilan juftlashadi. Keyin peptid guruhining elektron zichligi kislorodga o’tadi. Natijada radikal ichidagi bog’lanish uzunliklari tekislanadi.
Bunday peptid bog’lanishining tuzilishi va formulasi rasmda ko’rsatilgan. Peptid bog’larini aniqlash usullari: Peptid bog’larini aniqlashning eng yaxshi usuli bu biuret reaktsiyasi. Birinchi marta bu reaksiya aminokislota bo’lmasa ham, ikkita peptid bog’lanishiga ega bo’lgan biuretni olish uchun ishlatilgani uchun ham shunday nomga ega. Aniqlash mexanizmining o’zi shundan kelib chiqadiki, mis sulfat qo’shilganda ishqoriy muhitda kamida ikkita peptid bog’lanishini hosil qilishga qodir aminokislotalar mis tarkibli binafsha rangdagi murakkab birikma hosil qiladi³.

1^ https://fayllar.org/1-peptid-boglar-nima-peptid-boglarning-hosil-bolishi.html

2^ BIOLOGIK KIMYO VA MOLEKULYAR BIOLOGIYA ISBN 978-9943-381-9-88 https://e-library.namdu.uz/24%20%D0%9A%D0%B8%D0%BC%D1%91%20%D1%84%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D1%80/Biologik%20kimyo%20va%20molekulyar%20biologiya.%20Mirxamidova%20P..pdf

3^ Robotnova I.L Obshaya mikrobiologiya M.Vssh shkola 1966 https://elib.buxdu.uz/index.php/pages/referatlar-mustaqil-ish-kurs-ishi/item/13888-mikrobiologiya-fani-uning-ahamiyati-va-boshqa-fanlar-bilan-munosabati