Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalalari. «Personalni boshqarish»

Personalni boshqarish fanining predmeti va vazifalalari.

1. 
   «Personalni boshqarish» fanining predmeti nima?
   

0‘zbekistonda bozor munosab atlarining tarkib topishi xodimlarni boshqarish tizimida bir qator vazifalar amalga oshirilishini nazarda tutadi. Korxona va tashkilotlarning bozor iqtisodiyoti sharoitida o‘z mavqeyini saqlab qolishi, ularning raqobatbardoshligini ta’minlash, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish maqsadida xodimlarni boshqarish borasida amalga oshirilishi lozim bo‘lgan vazifalar ilmiy va amaliy usullarni to‘g‘ri tanlashni talab etadi. Rejali boshqaruv amaliyotida «xodimlarni boshqarish» tushunchasi yo‘q edi. Lekin har bir korxona va tashkilotning boshqaruv tizimi kadrlar va jam oani ijtimoiy rivojlantirishni boshqarishning funksional kichik tizimiga ega edi. Korxona va tashkilotdagi kadrlarni boshqarish b o ‘yicha asosiy tarkibiy bo'linma kadrlar bo'limi bo'lib, unga kadrlarni ishga qabul qilish va bo'shatish, shuningdek, o'qitish, malakasini oshirish va qayta tayyorlash vazifalari yuklanar edi. Ayni paytda kadrlar bo'limi tarkibiy jihatdan mehnatni tashkil etish va ish haqi bo'limlari, mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik texnikasi bo'limlari, kadrlarni boshqarish vazifalarini bajaradigan xususiy bo'limlar va boshqa bo'linmalar bilan tarqoq holda ish olib borardi. Shu sababli ham kadrlar bo'limi xodimlarni boshqarish va ularga normal ish sharoitlari yaratib berishni ta’minlashdagi bir qator vazifalarni bajarishmasdi. Bozor iqtisodiyoti chuqur ildiz otib borayotgan hozirgi davrda xodimlarni boshqarish borasida «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»ga muvofiq qator yangi talablar yuzaga keldi. Ma’muriy-buyruqbozlik tizimi sharoitida ikkinchi darajali deb qaralgan bu vazifalar bozor munosabatlariga o'tish sharoitida birinchi o'ringa chiqarildi va ularni hal qilishdan har bir korxona manfaatdordir. «Xodimlarni boshqarish» fanining predmeti korxonalarning sam arali faoliyat k o ‘rsatishini ta ’minlash va ishlovchilarning ehtiyojlarini qondirish maqsadida xodimlarga m aqsadga m uvofiq t a ’sir k o‘rsatish bilan bog‘liq boNgan bilimlar tizimidir. Ushbu kursni o ‘rgatishdan maqsad talabalarda xodimlarni boshqarish ilmini amaliyotga qo‘llay biladigan darajadagi ko‘nikmalar hosil qilishdan iborat. U talabalarda ishlab chiqarishdan ko‘zlangan maqsadga erishishni ta’m inlovchi xodimlarni bosh ­ qarish bo‘yicha nazariy va amaliy professional bilimlarni shakllantirishga yolnaltirilgan. «Xodimlarni boshqarish» fanining mazmuni korxona xodimlarini boshqarish usullari va tamoyillarini; bu boradagi nazariy va amaliy masalalar tizimini; tashkiliy shakllarini ishlab chiqish va tatbiq etish jarayonlaridan iborat.

• inson resurslarini boshqarish asoslarini o‘rganish;

• korxona va tashkilotlarda xodimlarni boshqarish strategiyasi va taktikasining mohiyati, mazmuni va xususiyatlarini o‘rganish;

• ishlovchilarni professional tanlash, malakasini oshirish, o‘qitish va lavozimlarga tayinlash masalalarini o ‘rganish;

• ishga qabul qilish va undan bo‘shatish ham daxodimlarni boshqarishning huquqiy-normativ asoslari bobyicha nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarga ega b o ‘lish;

• xodimlarni boshqarish b o ‘yicha ish yuritish jarayonini va uning asoslarini puxta egallash, zaruriy hujjatlarni to‘g‘ri va tez rasmiylashtirish;

exodimlarni boshqarish samaradorligini aniqlash va uni yanada oshirish yoMlarini belgilash;

• korxona va tashkilotlarda kadrlar ish faoliyatining mazmuni va mohiyatini o ‘rganish;

• mehnat salohiyatining shakllanishi va rivojlanishi, kadrlar tarkibi va tuzilishi ham da ulardan foydalanishni ta ’minlash yobnalishlarini o ‘rganish;

• xodimlarni boshqarish xizmatining shakllanishi va bu xizmatni tashkil etish jarayonlarini o ‘rganish;

• xodim larni boshqarish sohasidagi xorijiy tajribalarni o‘rganish, tahlil etish, ulardan mamlakatimiz xususiyatlarini hisobga olgan holda foydalanish va hokazo.

2)«Personalni boshqarish» fani oldiga qanday maqsad qo’yilgan?

Mamlakatimizda bozor munosabatlari tarkib topishi personalni boshqarish tizimida bir qator vazifalar amalga oshirilishini nazarda tutadi. Jumladan, korxona va tashkilotlarning bozor iqtisodiyoti sharoitida o‘z mavqelarini saqlab qolishi, ularning raqobatbardoshliligini ta’minlash, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish maqsadida personalni boshqarish sohasida amalga oshirilishi lozim bo‘lgan vazifalarning ilmiy va amaliy usullari to‘g‘ri tanlanishini talab etadi.

Rejali boshqaruv amaliyotida «personalni boshqarish» tushunchasi yo‘q edi. Lekin, har bir korxona va tashkilotda kadrlar boshqaruv tizimi va jamoani ijtimoiy rivojlantirishning funksional kichik tizimi mavjud edi.

Korxona va tashkilotdagi kadrlarni boshqarish bo‘yicha asosiy tarkibiy bo‘linma kadrlar bo‘limi bo‘lib, unga kadrlarni ishga qabul qilish va bo‘shatish, shuningdek, o‘qitish, malakasini oshirish va qayta tayyorlash sohasidagi vazifalar yuklanar edi. Ayni paytda, kadrlar bo‘limi tarkibiy jihatdan mehnatni tashkil etish va ish haqi bo‘limlari, mehnatni muhofaza qilish va xavfsizlik texnikasi bo‘limlari, kadrlarni boshqarish vazifalarini bajaradigan xususiy bo‘limlar va boshqa bo‘linmalar bilan tarqoq holda ish olib borardi. Shu sababli ham, kadrlar bo‘limi xodimlarni boshqarish va ularga me’yoriy ish sharoitlari yaratib berishni ta’minlash sohasidagi bir qator vazifalarni bajarish imkoniyatiga ega emasdi. Mamlakatimizda bozor iqtisodiyoti

chuqur ildiz otib borayotgan hozirgi davrda personalni boshqarish sohasida «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ga muvofiq qator yangi talablar yuzaga keldi. Ular orasida eng muhimlari: ya’ni, ijtimoiy-psixologik diagnostika; guruhlarda o‘zaro shaxsiy munosabatlarni, rahbarlik munosabatlarini tahlil qilish va tartibga solish; ishlab chiqarish va ijtimoiy ixtiloflarni hamda stresslarni bartaraf etish; kadrlar boshqarish tizimini axborot bilan ta’minlash; ish bilan bandlikni boshqarish; bo‘sh lavozimlarga nomzodlar tanlash va baholash; kadrlar potensiali va xodimlarga bo‘lgan ehtiyojlarni tahlil qilish; kadrlar marketingi; xizmat martabasini rejalashtirish va nazorat qilish; xodimlarning kasbiy va ijtimoiy-psixologik moslashuvi; mehnat jarayonidagi motivlar va sabablarni boshqarish; mehnatning huquqiy munosabatlari masalalari; mehnat psixofiziologiyasi, ergonomikasi va mehnat etikasidan iboratdir.

«Personalni boshqarish» fanining predmeti korxonalarning samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash va ishlovchilar ehtiyojlarini qondirish maqsadida personalga maqsadga muvofiq ta’sir ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan bilimlar tizimidir.

Ushbu kursni o‘rgatishdan maqsad-talabalarda personalni boshqarish ilmini amaliyotda qo‘llay biladigan darajadagi ko‘nikmalar hosil qilishdan iborat. U talabalarda ishlab chiqarishdan ko‘zlangan maqsadga erishishni ta’minlovchi personalni boshqarish bo‘yicha nazariy va amaliy professional bilimlarni shakllantirishga yo‘naltirilgan. Ya’ni, «Personalni boshqarish» fanining mazmuni korxona xodimlarini boshqarish usullari va tamoyillarini, bu boradagi nazariy va amaliy masalalar tizimini; tashkiliy shakllarini ishlab chiqish va tatbiq etish jarayonlaridan iborat.

Ushbu «Personalni boshqarish» kursi bo‘yicha tuzilgan namunaviy dasturda nazariy faoliyatda uchraydigan

muammolarning mazmun mohiyati ochib berilishiga asosiy e’tibor qaratilgan. Bu muammolar quyidagilardir:

• 
  fanning predmeti, mazmuni va asosiy vazifalari;
  
• 
  korxona va tashkilotlarni shakllantirishda inson omili;
  
• 
  inson resurslarini boshqarish funksiyasining rivojlanishi;
  
• 
  korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish strategiyasi;
  
• 
  xizmat martabasini boshqarish;
  
• 
  xodimlarning xizmat pog‘onasida ko‘tarilishini boshqarish;
  
• 
  korxona va tashkilot ijtimoiy rivojlanishi — personal boshqaruvi asosi;
  
• 
  personal xulq-atvorini boshqarish;
  
• 
  kadrlar tizimidagi yangiliklarni boshqarish;
  
• 
  personal boshqaruvida mehnat munosabatlari etikasi;
  
• 
  personalni boshqarishda ixtiloflar va stresslarni
  

yechish;

• 
  korxona va tashkilotlarda personal xavfsizligini boshqarish;
  
• 
  boshqaruv personali mehnatini tashkil etish.
  

Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan muammolarni hal qilish yuzasidan fan oldiga quyidagi asosiy vazifalar qo‘yilgan:

• 
  inson resurslarini boshqarish asoslarini o‘rganish;
  
• 
  korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish strategiyasi va taktikasining mohiyati, mazmuni va xususiyatlarini o‘rganish;
  
• 
  ishlovchilarni professional tanlash, malakasini oshirish, o‘qitish va lavozimlarga tayinlash masalalarini o‘rganish;
  
• 
  ishga qabul qilish va undan bo‘shatish hamda personalni boshqarishning huquqiy-normativ asoslari bo‘yicha nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish;
  
  • 
    personalni boshqarish bo‘yicha ish yuritish jarayoni va uning asoslarini puxta egallash, zaruriy hujjatlarni to‘g‘ri va tez rasmiylashtirish;
    
  • 
    personalni boshqarish samaradorligini aniqlash va uni yanada oshirish yo‘llarini belgilash;
    
  • 
    korxona va tashkilotlarda kadrlar ish faoliyatining mazmuni va mohiyatini o‘rganish;
    
  • 
    mehnat salohiyatining shakllanishi va rivojlanishi, kadrlar tarkibi va tuzilishi hamda ulardan foydalanishni ta’minlash yo‘nalishlarini o‘rganish;
    
  • 
    personalni boshqarish xizmatining shakllanishi va bu xizmatni tashkil etish jarayonlarini o‘rganish;
    
  • 
    personalni boshqarish sohasidagi xorijiy tajribalarni o‘rganish, tahlil etish, ulardan mamlakatimiz xususiyatlarini hisobga olgan holda foydalanish va hokazo.
    

«Personalni boshqarish» fani o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni hal qilar ekan, bir qator ijtimoiy, iqtisodiy, huquqiy fanlar tajribasi va nazariyasiga tayanadi. Shu jihatdan, u «Falsafa», «Iqtisodiyot nazariyasi», «Mehnat iqtisodiyoti», «Mehnat sotsiologiyasi»,