"полимерлар кимёсига" кириш

r ² (1
0 ₎ ² _x




(5.19)

- ni f₀/6 r ga (Stoks qonuni bo`yicha sferik zarrachalar ishqalanish koeffisienti f<sub>0</sub>/6 r) almashtirib, olingan ifodani Avogadro soniga bo`lib ko`paytirsak va М=4/3 r³ N_A ligini hisobga olsak quyidagi tenglama kelib chiqadi:

102

2

0
dx dt

R

A
Nosferik zarrachalar uchun f ^{KT RT} bo`lganligi uchun f N <sup>T</sup> bo`ladi,
^{D N}_A^D D

2

0
dx
natijada _dt

ni hosil qilamiz. Agar

deb taxmin qilsak

2
(V -parsial solishtirma hajm) va ^S
deb belgilasak, unda

₀ )
^M (5.20) bo`ladi.

Nolinchi konsentrasiyagacha ekstrapolyasiya qilib olingan S- qiymat sedimentasiya doimiysi deyiladi va makromolekulaning eritmadagi ifodalovchilaridan biri bo’ladi. U cho’kish tezligining maydon kuchlanishiga nisbatini ko’rsatadi va 2 dan (M=10000) 200 gacha (M=10000000) qiymatlarni qabul qila oladi. ning molekulyar massa bilan bog'liqligi =K_sM^1-b tenglama bilan ifodalanishi mumkin; bu yerda К_S- doimiy con, b- makromolekulaning eritmadagi konformasion shakli bilan bog`liq bo'lgan o'zgarmas kattalik.
Ultrasentrifugada molekulyar massani faqat sedimentasiya tezligi orqali emas, balki zarrachalarning cho`kishi va qayta diffuziyalanishi jarayonlaridagi muvozanat paytidagi (sedimentasion muvozanat) konsentrasiyalar taqsimlanishini o`rganish yo`li bilan ham aniqlash mumkin. Agar birinchi usulda diffuzion jarayonlarning ahamiyati uncha katta bo`lmasa, sedimentasion muvozanatda nisbatan kuchsiz markazdan qochuvchi maydonlar qo'llanganligi uchun moddalarning sedimentasiya va diffuzion ko'chish tezliklari bir-biriga yaqin bo'ladi. Muvozanat paytida bu tezliklar bir-biriga teng bo'ladi va erigan polimer moddaning ko'chishi to'xtaydi. Bu usulda molekulyar massani hisoblash uchun quyidagi tenglama qo'llaniladi:
103

2
1

2
2

₀ )

2
^M (5.21)

Olingan ifodada diffuziya koeffisienti qo'llanmaganligi zarrachalar shaklini hisobga olmaslik imkonini beradi va undan tashqari olingan natijalarga solvatlanish ham tasir etmaydi. Molekulyar massani bu usulda aniqlash muvozanat tashkil topgandan so'ng aylanayotgan rotor o'qidan Х₁ va Х₂ masofalarda С₁ va С₂ концентрацияларни o’лчаш билан амалга оширилади. Ультрацентрифугадаги barcha aniqlashlar juda suyultirilgan eritmalarda, iloji boricha "yomon" erituvchi va aralashishning kritik haroratlariga yaqin haroratda olib borilishi kerak.

Viskozimetriya usuli. Molekulyar massani aniqlash uchun, ko'pincha viskozimetrik usul qo'llaniladi. Chiziqsimon makromolekulalar eritmalarda xuddi qattiq tayoqchalardek harakatlanadi, deb taxmin qilib Shtaudinger molekulyar massani aniqlash uchun quyidagi tenglamani taklif qilgan: