"полимерлар кимёсига" кириш

Laboratoriya ishi

Dinamometriya usuli bilan kristall va amorf polimerlarning mexanik xossalarini o'rganish

232
Ishning maqsadi: Turli haroratlar va kuch qo'yilishining turli tezliklarida kristall va amorf polimerlarning kuch- deformasiya egri chiziqlarini chizish, qayta kristallanish kuchlanishi yoki majburiy- elastiklik chegarasi hamda ularning haroratga va cho'zilish tezligiga bog'liqligini aniqlang.

Namuna va asboblar: Polietilen (PE), polietilentereftalat (PETF), polivinilxlorid (PVX) larning qalinligi 0,1- 0,15 mm bo'lgan pardalari, cho'zilish egri chiziqlarini yozadigan Polyani turidagi dinamometr, mikrometr, chopqichli pichoq, gidravlik o'quv pressi.
Ishning bajarilishi: Tekshirish uchun namunalar gidravlik pressda chopqich pichoq bilan kerakli shaklda kesib olinadi. Mikrometr bilan kurakchaning ishlatiladigap kesimining uzunligi, kengligi va qalinligi o'lchanib uning ko'ndalang kesim yuzi hisoblanadi.
Namunalar dinamometr qisqichlariga mustahkam o'rnatiladi va turli haroratlarla hamda kuch qo'yilishining turli tezliklarida cho'ziladi. Namunalarning dinamometr isitgichida doimiy haroratga kelishi 15 minut, PETF uchun esa 140°C da 60 minut davom etishi kerak.

Quyida tajriba o'tkazish sharoitlari keltirilgan:

Namuna	Fazaviy holati	Harorat, °С	Cho'zilish tezligi, mm/min
PE	Kristall	20, 40, 60, 80	6
PETF	Amorf	70, 80, 90, 140	9
PVX	Amorf	20, 30	8, 15, 30

Har bir tajriba bir xil egri chiziqlar olinguncha 3 marta takrorlanadi. Diagramma tasmasida chiqqan egri chiziqlarni σ-ε koordinatalar sistemasiga o'tkaziladi. (σ- kattaligi qo'yilgan yuk f ning namunaning ko'ndalang kesim yuzi S₀ ga nisbatiga teng bo'lgan shartli kuchlanish; ε- nisbiy uzayish; u namuna uzunligining o'zgarishini namunaning dastlabki uzunligi l_o nisbatiga teng).
Grafiklarni chizishda diagramma tasmasidagi vertikal bo'yicha М₁ ning va
233
gorizontal bo'yicha f ning yozilish masshtabini, shuningdek ularning turli cho'zilish tezliklarida o'zgarishini hisobga olish kerak. Kuch- deformasiya egri chiziqlaridan kristall polimerlarning qayta kristallanish kuchlanishi. σ_К va amorf polimerlarning majburiy-elastiklik chegarasi σ_М aniqlanadi.

Tajribalarning o'tkazish sharoitlari va natijalari jadvalga yoziladi

Namuna	Tajriba harorati, ^0С	Namunaning cho'zilish tezligi V, mm/min	σК, σМ

Jadvaldagi natijalar asosida har bir cho'zilish tezligi uchun σ_К yoki σ_М ning haroratta bog'liqlik grafigi chiziladi.