"полимерлар кимёсига" кириш

19-Jadval.
Izotrop holdagi polivinilxloridning fizik-kimyoviy, mexanik va elektrik
xossalari

O'rtacha molekulyar og'irligi	200000 gacha
Solishtirma og'irligi, kg/sm^3	1,35-1,45
Shishalanish harorati, ^0C	85
Parchalanish harorati, ^0C	140-160
Mo'rtlanish harorati, ^0C	20
Issiqqa chidamliligi, Martens bo'yicha, ^0C	70-80
Cho'zilishga mustahkamligi, kg/sm ^2	450-500
Nisbiy cho'ziluvchanligi, %	20

166

Qoldiq cho'ziluvchanligi, %	10
Elastiklik moduli, kg/sm^2	50000-70000
Qattiqligi, Brinel bo'yicha, kg/sm ^2	15-16
Dielektrik doimiysi	3-4,5
Dielektrik isroflar burchak tangensi	0,04-0,08

Polivinilxlorid yaxshi dielektrik xossalarga ega. Shuning uchun u turli elektr asboblari yasashda, elektr simlari va kabellarning ustini qoplashda ishlatiladi.

Polivinilxlorid turli agressiv moddalarta'siriga chidamli bo'lgani uchun texnikada, asosan, har xil trubalar yasash, reaktorlarning ichki tomonini qoplashda ishlatiladi. Polivinilxloriddan turli laklar va kimyoviy tolalar ham olinadi. Qurilishda ishlatiladigan linoleum ham polivinilxlorid asosida olinadi. Bulardan tashqari, vinilxloridning ko'p soplimerlari ham sanoat ahamiyatiga ega.

1. 
   Laboratoriya ishi
   

Monomer konsentrasiyasining polimerlanish tezligiga ta'siri Ishning maqsadi: Vinil monomerini (masalan, akrilonitril) eritmada
polimerlanishini o'rganish va polimerlanish reaksiyasini monomer bo'yicha tartibini aniqlash.
Reaktivlar: Akrilonitril (yoki boshqa monomer), inisiator (azoizobisizobutironitril), erituvchi (CCl₄ yoki boshqa erituvchi).
Jihozlar: Dilatometr 1-2 ml hajmli 3 dona, Dyuar kolbasi yoki uzun kapillyarli voronka, katetometr, sekundomer, probirkalar.
Ishning bajarilishi: Uchta probirkada 0,0075 grammdan inisiator solinadi va ustiga 1 mldan stirol (yoki boshqa monomer) quyiladi. Monomer miqdori ko'proq olinadigan bo'lsa, inisiatorning og'irligi monomerga nisbatan 0,5 % ni tashkil etishi kerak. Keyin probirkalar nomerlanib, ularga har xil miqdorda erituvchi (masalan, СС1₄) quyiladi. Monomer 1 mldan olingan bo'lsa, erituvchi 0,5; 1,0 va 2,0 mldan qo'shiladi. Quruq dilatometrlarni tortib olib, unga eritmalarni quyiladi. So'ngra berilgan haroratda termostatda yuqorida bayon etilgan usulda

167
polimerlanishni kinetikasi har bir eritma uchun o'rganiladi. Monomerning konsentrasiyasi quyidagicha topiladi:

V

1
_M g 00 _;

M
mol/l

Bu yerda g- monomer og'irligi, grammda; M- monomerning molekulyar massasi; V- eritmaning hajmi, ml.

Kuzatilgan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi:

Eritmaning konsentrasiyasi mol/l	Vaqt t, min	h	∆h	ΔV, см^3	X, %

Jadvaldagi natijalar asosida polimerlanish tezlig hisoblanadi va lg V ning lg[M] ga bog'liqlik grafigi chiziladi, lgV=lgK+mlg[M] tenglamasidan m ning qiymati topiladi. Bu reaksiyaning monomer bo'yicha tartibidir.

2.