Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi fanidan ma`ruzalar matni

9. Polimerlarni termo-mexanik egri chizigi
Ma`lumki polimerlar harorat ta`sirida Shishasimon, elastik va oquvchan holatlarda bo`ladi. Bu holatlar qayta iShlaShSharoitini belgilaShda muqim rolni
o`ynaydi hamda olingan buyumlarni ekspluatatsiyaqilishSharoitini ham belgilaydi. SHuning uchun polimerlarni turli maxsus kurilma asboblarda polimer deformatsiyasi harorat ta`sirida o`rganiladi va haroratga boqliq grafigi chiziladi.
Bu grafik "Termomexanik egri chiziq" deb ataladi.
25
TAYANCH SO`Z VA IBORALAR 1.
Solishtirma hajm 2.
Zichlik 3.
Disperslik darajasi 4.
Oquvchanlik 5.
Oquvchanlik koeffitsienti (PTR yoki m.i.) 6.
Rashig usuli 7.
Termoplastlarni termo-mexanik egri chiziqi TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR
1.
Termoplastlarning texnologik xossalariga qaysi ko`rsatkichlar kiradiq 2.
Reaktoplastlarning texnologik xossalariga qaysi ko`rsatkichlar kiradiq 3.
qaysi plastmassalar PTR xos va o`lchov birligiq 4.
PTR orqali buyum olish usulini tanlaSh? 5.
Plastmassalarni granulometrik tarkibi qayta iShlaSh jarayonida qanday rolni o`ynaydi?
6.
qayta iShlatiladigan termoplastlarni namligi jarayonga qanday ta`siri borq
Asosiy adabiyot
1.
Y.M.Maxsudov. "Polimer materiallarni sinaShga oid praktikum". ToShkent, "O`qituvchi", 1984
y. 8-22, 27-42 betlar
Qo`shimcha adabiyot
2.
G.A.SHvetsov i dr. "Texnologiya pererabotki plastmass", Moskva, "Ximiya", 1988 g. s. 348-374
26
4-MA`RUZA
PLASTMASSADAN OLINGAN BUYUMLARNI EKSPLUATATSION XOSSALARI
Polimerlarning fizikaviy va mexanik xususiyatlari ularning ekspluatatsiya
Sharoitiga katta ta`sir ko`rsatadi. SHu sababli quyida plastmassalarning issiqlik- fizik va fizik-mexanik xossalari qanday aniqlaniShiga to`xtalib o`tmoqchimiz. Bu ko`rsatkichlar ularning iShlab chihariShda standart belgilar bilan baxolanadi.

• Plastmassalarning issiqlik-fizik xossalari

Issiqlikka chidamlilik deganda polimer materiallarning yuk ta`sirida
o`zining mexanik puxtaligini yo`qotadigan eng yuqori harorat tuShuniladi. Bunda ularning strukturasida qech qanday kimyoviy o`zgariSh ro`y bermaydi.
Polimer materiallarning qanday harorat chegarasida iShlay olish qobiliyatini aniqlaSh ularning issiqlik-fizik xossalari ichida muqim o`rin to`tadi. Polimer materiallarning haroratga boqliq xossalari katta amaliy ahamiyatga ega bo`lgani uchun ularni aniqlaSh yo`llari mukammal o`rganilgan va buning uchun zamonaviy asboblar mavjud.
Polimer materiallarning issiqlikka chidamliligi, material turiga qarab,
har xil usullar bilan aniqlanadi. Masalan, Martens usuli bilan reaktoplastlarni (qattiq va issiqlikka chidamliligi), eguvchi kuch orqali issiqlikka chidamliligi aniqlanadi. Vika usuli bilan konstruktsion termoplastlarga botiruvchi kuch ta`sirida bu ko`rsatkich aniqlanadi.

• Plastmassalarning fizik-mexanik xossalari

Plastmassalarning hajmiy oqirligi bo`liShiga haramay ular ma`lum mustahkamlikka ega. Plastmassalarni iShlatiSh paytida ularga turli xil kuchlar (nagruzka) ta`sir qilishi mumkin. Bu vaqtda buyumda har xil deformatsiyalar (cho`ziliSh, egiliSh, siqilish) paydo bo`ladi. SHuning uchun plastmassadan tayyorlangan buyumlar bunday deformatsiyalarni vujudga keltiruvchi kuchlarga bardoSh beriSh yoki bera olmasligini biliSh muqimdir.
Plastmassalarning mexanik xossalari ularni zo`riqiSh ostida sinaSh orqali topiladi.
Plastmassa namunalarining mexanik xossalarini ikki yo`naliSh bo`yicha olib boriSh mumkin:

• qisqa muddatli nagruzka ostida mustahkamlikka sinaSh;
• qisqa muddatli nagruzka ostida deformatsiyalaniShga sinaSh; Plastmassalarning fizik-mexanik xossalariga quyidagilar kiradi: 2.1.