Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi

MA`RUZA 
 
PLASTMASSALARDAN BUYUMLAR ISHLAB CHIHARISH 
1. 
Buyumlar olish metodlarining sinflanishi  
Hozirgi paytda plastmassa buyumlar turli xil usullar bilan ishlab chihariladi. Bu
usullarni aniqlash polimer turiga, uning dastlabki holatiga, shuningdek, buyumning shakli
va o`lchovlariga boqliq.
Metodlar turlarining ko`p ekanligi (ular 30 dan ortiq), ularni sinflaSh zarurligini
talab qiladi.
Bunda Mak-Kelvi tomonidan taklif xilingan, turli metodlarni bir xil guruhlarga
birlaShtiriSh metodi to`qriroq yo`l qisoblanadi. Bunda birinchi guruhga faqat fizik
jarayonlarga asoslangan guruhlar kiritiladi, ikkinchi guruhga faqat kimyoviy
jarayonlarga asoslangan metodlar, uchinchi guruhga esa fizik-kimyoviy jarayonlarga
asoslangan metodlar kiritilgan.
Polimer moddalarning dastlabki holati, ularning tarkibi, Shuningdek, turli fizik-
kimyoviy jarayonlarga asoslangan metodlarning sinflaniShi rasmlarda keltirilgan.
Birinchi guruhga (I) bir xil fizik o`zgariShga asoslangan - ekstruziyalaSh,
kalandrlaSh, bosim ostida quyiSh va boshqalar kiritilgan. Bunda buyumlarning Shakl
olishi qovuShqoq-oquvchan holatda bo`lgan polimerning deformatsiyalanib sovutiliShi
qisobiga amalga oShadi. Bu jarayonlar barchasi qovuShqoq-egiluvchan (vyazkouprugiy),
N'yuton suyuqliklari bo`lmagan suyuqliklarning oqiShi qonuniyatlari, polimerlarning
kristallaniShi yoki ShishalaniShi bilan tuShuntiriladi. Dastlabki xom aShyo sifatida
termoplastik
polimerlar
asosidagi
granullangan
kompozitsiya iShlatiladi, biroq
ekstruziyalaSh va kalandrlaSh metodlari uchun quruq aralaShtirilgan kukunsimon
kompozitsiya yoki val'tslangansuyuqlanmadan foydalaniSh mumkin.
qayta iShlaShning ikkinchi guruhi (II) (rotatsion ShakllaSh, changlaSh va
boshqalar) umumiy diffuzitsion-adgeziv jarayonlarni o`z ichiga oladi. Ayni paytda
buyumlar kukunsimon massalar va plastmassalarni harorat ta`sirida suyultiriSh va
qotiriSh yo`li bilan tayyorlanadi.
Mustaxil guruhlarga (III) eritmalardan buyumlar olish (plyonkalar quyiSh, tolalar
ShakllaSh, ShpredinellaSh kabi) texnologik jarayonlar birlaShtirilgan.
Polimer kompozitsiyalarni ko`piklaSh, Shuningdek polimerlar yoki suyuq
formopolimerlarni ma`lum Shaklda polimerlaSh V guruhga birlaShtirilgan.
IV guruhning barcha jarayonlari uchun polimerizatsiya yoki polikondensatsiya

---

reaktsiyalari qonuniyatlari xarakterlidir. Monomer initsiator yoki katalizator bilan
aralaShtiriladi va suyuq holatdaShaklga quyiladi, buning natijasida kimyoviy reaktsiya
sodir bo`lib polimer hosil bo`ladi. SHaklda monomerlarni polimerizatsiyalaSh metodi
bilan list holatidagi materiallar (organik Shisha listi) Shuningdek, turli konfiguratsiyadagi
buyumlar olinadi (masalan, kaprolandlar). Orientatsiya, pnevmovakuum ShakllaSh va
ShtamplaSh metodlari bilan yuqori elastik holatdagi list va plyonka materiallar qayta
iShlanadi (VI). Ularni kalandrlaSh yoki estruziya metodlari bilan oldin olinadi. Bu
metodlar uchun polimerlarning cho`ziliShdagi deformatsiyasi, rekristallaniShi va
orientatsiyasi xarakterli. SHuning uchun ularni VI guruhga birlaShtirilgan.
Turli xil metodlar bilan olingan buyumlarga qo`Shimcha iShlov beriladi.