Polimerlarni qayta ishlash texnologiyasi

Rezina buyum ishlab chiharishning umumiy sxemasi 
Eng asosiy farq xiluvchi rezinadan buyum iShlab chihariShda mexanik va

---

kimyoviy jarayonlarni o`zida mujassam xilganligidir.
Oldin kauchuklarni maxsus mexanik iShlov-plastikatsiya ta`sirida qayta
iShlaShda unga kerak bo`lgan texnologik xossalarni beriShdir.
Oldindan belgilangan komleks xossaga ega bo`lgan rezina olish uchun
avvalo, kauchuk va aniq tarkibga ega bo`lgan ingriedentlar bilan qoriShma
tayyorlanadi.
qoriShdan
maqsad,
ingredientlarni
bir
tekisda
polimer
ichida
taqsimlaniShini ta`minlaShdir. Kauchuklar choklaniShdan oldin qovuShqoq
oquvchan xolatda bo`lib, plastik xossaga, ya`ni mexanik qaytmas deformatsiyaga
ega bo`ladi. Ingredientlar kauchuk massasida suriliSh deformatsiyasi (sdvigovaya
deformatsiya) ta`sirida bir tekisda taqsimlanadi. Bu jarayon maxsus maShinalarda
amalga oShiriladi. Kauchuklarni ingredientlar bilan aralaShtiriShda komponentlar
aralaShiShi bilan bir qatorda bir qancha murakkab fizik-kimyoviy va kimyoviy
qodisalar sodir bo`ladi. Bular: polimer-strukturaviy o`zgarishlar (mexanik
kuchlaniSh ta`sirida), rezina komponentlari orasidagi o`zaro ta`sir va boshqa
qodisalardir. Bu sodir bo`layotgan qodisalar xarakteri qayta iShlaShSharoitiga
boqliqdir.
Rezina qoriShmasi asosiy yarim fabrikat qisoblanadi va undan rezina
buyumlari
tayyorlanadi.
Rezina
qoriShmasi,
kauchuklar
singari,
plastik
xususiyatga egadirlar. SHuning uchun aniq bir Sharoitda bo`lar har xil usullar
orqali ShakllaniShi mumkin. Bu ShakllaniShdan zagotovka tayyorlaShda
foydalaniladi.
Rezina qoriShmalaridan ShpritslaSh, kalandrlaSh, presslaSh va boshqa
usullar bilan buyum olish mumkin. Rezina qoriShmasi bilan mato, metall va
boshqa yuzalarni qoplaShi ham mumkin.
Rezina buyumlarni olishda asosiy va yakunlovchi jarayon vulkanizatsiya
qisoblanadi. Vulkanizatsiya jarayonida kauchuk makromolekulalari ko`ndalang
(poperechniy) kimyoviy boq hosilqilib, vulkanizatsion uch o`lchamli to`r (setka)
hosilqiladi. Buning natijasida plastik rezina aralaShmasi yuqori elastik rezinaga
aylanadi.
SHunday qilib, qayta iShlaSh jarayonining vulkanizatsiya bosqichida qayta
iShlayotgan maShinada takrorlanmas muqim o`zgariSh, ya`ni material xossasining
o`zgariShi sodir bo`ladi.
Vulkanizatsiya oltingugurt hamda aktivlovchi, tezlatuvchi moddalar

---

ta`sirida kauchuk makromolekulalari ora uch o`lchamli to`r (setka) hosil bo`ladi,
bunda issiqlik katta rol' uynaydi. SHuning uchun vulkanlaSh jarayonida
taShharidan bosim ostida issiqlik beriladi va bu jarayon har xil apparatlarda olib
boriladi. Ayrim paytlarda ShakllaniSh va vulkanizatsiya jarayoni bir vaqtda olib
boriladi.
An`anaviy texnologik jarayonlar bilan bir qatorda rezina buyumlarni
"qattiq" kauchuklardanolish bilan rezina sanoatida kauchuklarni suvdagi
90
dispersiyasidan lateksdan buyum tayyorlaSh taraqqiy eta boShladi. Bu usul bilan
olingan yarim fabrikat kuritiladi, keyin vulkanizatsiyalaShtiriladi.
Rezina sanoatida organik eritmalarda tayyorlangan rezina aralaShmasi
eritmalari - rezina elimlari deb ataladi. Ular har xil sohada keng qo`llaniladi.
SHunga o`xShaSh rezina aralaShmasidan kukun xolida yarim fabrikat olish
va uni qo`llaSh, suyu? kauchuklarni, quyi molekulali polimerlarni rezina buyumlar
olishda qo`llaSh katta ahamiyatga egadir.