Portlandsement yaratilish tarixi. Portlandsement ta’rifi va xom ashyosi. Portlandsement ishlab chiqarish texnologiyasi

2. Portlandsement ta’rifi va xom ashyosi.
Xo‘sh, shunday ekan portlandsementning o‘zi nima? Qaysi moddalar
asosida va qanday yo‘llar bilan olingan va olinadi? degan savollar kitobxonda tug‘ilishi muqarrar.
Portlandsement ta’rifi. Sement deganda, avvalo suv yoxud biror suyuqlik bilan qorishtirilgan plastik ishlov beriladigan bo‘tqa hosil qiluvchi va vaqt o‘tishi bilan qotib toshsimon jinsga aylanuvchi mineral poroshogi tushiniladi. Kimyoviy nuqtai nazaridan qaraganda esa har xil tarkibli kation va anionlardan tashkil topgan va suyuq jinslardagi proton hamda gidroksil gruppalari bilan birikkan qattiq anorganik moddani sement deb ataladi. Uning suv hamda to‘ldiruvchi inert modda bilan hosil qilgan sun’iy aralashmasi beton, temir moddasi ishtirok etgan aralashmasi esa temir-beton nomi bilan mashhur.
Xom ashyosi. Portlandsement ishlab chiqarishda ohaktosh va tuproq asosiy xom ashyo xisoblanadi. Ularning portlandsement aralashmasidagi o‘zaro miqdori SaO 64-67, SiO₂ 21-25, Al₂O₃ 4-8 va Fe₂O₃ 2-4% ni berishi zarur. Xom ashyoda oz miqdorda MgO, SO₃, TiO₂, MnO₂ , P₂O₅, Na₂O va K₂O lar bo‘lishi mumkin.
Portlandsement olish uchun qo‘llaniladigan xom ashyolar quyidagi modul va to‘yinish koeffitsientlarini berishlari zarur.
Gidravlik moduli m= % CaO / % (SiO₂ + Al₂O₃ + Fe₂O₃)= 1,9-2,4.
Silikat moduli n= %SiO₂ / % (Al₂O₃ + Fe₂O₃)= 1,7-3,5.
Glinozyom moduli r=% Al₂O₃ / % Fe₂O₃ = 1-3.
KN = CaO - 1,65 Al₂O₃ - 0,35 Fe₂O₃ / 2,8 SiO₂= 0,85-0,91.
YUqorida keltirilgan kimyoviy tarkib va modullar yuqori haroratda quyida formulasi keltirilgan minerallarni xosil qilinishini ta’min-laydi:
3SaO SiO₂ (alit) - 42-60 %;
2CaO SiO₂ (belit) - 15-35%;
3 SaO Al₂O₃ (uch kalsiyli alyuminat) - 5-14%;
4 SaO Al₂O₃ Fe₂O₃ (turt kalsiyli alyumoferrit) - 10-16%.