Преобразование times кирилицу на times латиницу

Beloklar

Reje

1.Aminokislotalardın` klassifikaciyasi, dúzilisi, fizika-ximiyalıq, biologiyalıq qásiyetleri, cvitter-ionnın` payda bolıwı. 

2.Beloklar: ximiyalıq quramı, forması, eriwshen`ligi, ápiwayı hám quramalı beloklar, strukturalıq dárejeleri, Beloklardın` biologiyalıq funkciyaları: kıskarıw strukturalıq, rezerv, toksik, energetik, katalitik, qorǵawshı, transport, baskarıw funkciyaları. Belok molekulasında aminokislotanın` óz-ara baylanıs usılları: peptid, ion, vodorod, disulfid, izopeptid, efir, van-der-vaals, gidrofob hám basqa túrdegi baylanıslar. Peptidler hám olardın` roli. Beloklardın` makromolekulyar strukturası: protomerlerden ibarat oligomerler. Beloklardın` fizika-ximiyalıq qásiyetleri. Beloklardı fizika-ximiyalıq izertlew metodları.
1.Tabiyatta 100 den arti’q aminokislotalar belgili boli’p,solardan ta’biiy belok gidrolizatinin’ qurami’na 20 g’a jaqi’n ha’r tu’rli ximiyali’q du’zliliske iye bolg’an aminokislotalar ushraydi’.

1-su'wret haqiyqiy belok go'sh o'niminin' ko'rinisi
Aminokislotalar taza tu’rinda ren’siz kristall zatlar boli’p,olardi’n’ suwdag’i’ eritpeleri neytral, kuchsiz kislotali ya’ki siltili reaksiyali boli’wi’ mu’mkin. Sebebi olardi’n’ molekulalari’nda (-NH₂-) amin ha’m (-COOH-) karboksil funksional gruppalari’ bar. Aminokislota molekulasi’ndag’i’ amin ha’m karboksil gruppalari’ni’n’ orni’na qarap suwi’ eritpelerde ha’r qiyli’ ortali’q payda etiw mu’mkin. Ma’selen, monoaminomonokarbon kislotalar suwdag’i’ eritpelerde neytral reaksiyaga iye, sebebi bir –NH₂- gruppa’a bir –COOH gruppag’a tuwri’ keledi. Bunday aminokislota eritpeleri lakmus qag’az ren’i o’zgermeydi. Monoaminodikarbon kislotalar bolsa tiykarli’ ortali’qg’a iye boladi’.


2. Glisin yaki glikokol buni 1920 ji’lda Brakkono jelatina qurami’nan ajrati’p ali’ng’an. Optik isker emes,sebebi assimetrik uglerod atomi’ joq. Organizmde sintezlenedi ha’m basqa sintezlerde qatnasadi. Benzoy kislotasini ziyansi’zlandi’ri’wda qatnasadi’. Joqari’da ko’ringen aminokislotalardi’n’ ko’pshiligi (treonin, metionin, valin, triptofan ha’m gistidin si’yaqli’lar) organizmde sintezlenbeydi. Bul aminokislotalar jelinetug’i’n azi’q awqat qurami’nda boli’wi’ sha’rt. Ha’tteki birewinin’ jetispewshiligide ozganizmnin’ o’siw ha’m rawajlani’wi’na keri ta’sir ko’rsetedi.
3. Beloklar tiri organizmler qurami’nda ushraytug’i’n,tirishilik ushi’n ju’da’ za’ru’r bolg’an ha’m de ju’da quramali’ du’ziliske iye birikpeler esaplanadi’. Olar kletkalarda kolloid eritmpeler jag’dayi’nda tarqalg’an, joqari’ molekulali azotli’ zatlar esaplanadi’.
4.Belok zatlar zatlar organizmde o’tetug’i’n ha’r tu’rli fiziologiyali’q funksiyalardi’ ori’nlawda aktiv qatnasadi’. Bulshi’q et toqi’malari’ni’n’ qi’sqari’wi’,awqat sin’iriw,o’siwi ha’m rawajlani’wi’ si’yaqli’ prosessler ha’m belok tabiyatli’ birikpeler qatnasi’nda o’tedi. Ma’selen, organizmdegi zatlar almasi’wi’ prosessinde, biologiyali’q katalizatorlar, ya’ki fermentler ha’mde biologiyali’q isker zatlar – gormonlar qatnasi’nda ju’redi. Haywan organizmini ha’r qiyli keselliklerge ushrawi’nan asraydi’. 


3-su'wret Haqiyqiy belok o'nimi bolg'an go'sh o'niminen ko'rinis
Bunnan ti’sqari’ olar kletkalardin’ quramli’q bo’limine kirip, organizmnin’ tirik toqi’masi’n payda etedi. Na’sillik belgilerdi na’silge ko’shiriwde quramali’ belok nukleoproteidlerdin’ roli u’lken esaplanadi’.
Beloklardın` ximiyalıq sostavı hám organizmde atqaratuǵın wazıypaları. Aminokislotalar; fizik-ximiyalık qásiyetleri, klassifikaciyası, almasınıwshı hám almasınbaytuǵın aminokislotalar. Beloklar; belok molekulasında aminokislotanın` ózara baylanısıw usılları. Peptidler hám olardın` roli. Beloklardın` makromolekulyar strukturasi. Beloklardın` klassifikaciyası. Beloklardın` fizikaximiyalıq qásiyetleri. Beloklardı úyreniwde fizika-ximiyalık usıllar. Beloklar yamasa proteinler - biologiyalıq aktiv zatlardın` áhmiyetli klası bolıp, kletkada sheshiwshi rol atqaradı, hárbir tiri organizminin` tiykarǵı komponenti bolıp tabıladı. Beloklar - dep, makromolekulaları óz-ara peptid (amid) baylanısı arqalı birikken aminokislota qaldıqlarınan turatuǵın quramalı dúziliske iye biopolimerler bolıp tabılıdı. Molekulalıq massası 5x103  1x106 bolsa - beloklar, al 5x103 shekemgi aralıqta bolsa - peptidler dep ataladı. Beloklardın` makromolekulalarına aminokislota qaldıqlarınan dúzilgen uzın polimer shınjırdan basqa qaldıqlar yamasa basqa organikalıq birikpelerdin` molekulaları (beloklı tábiyatqa iye emes prostetik gruppalar)da kiredi. Beloklar nuklein kislotaları menen bir qatarda tiri tábiyatta ulken rol atqaradı hám tirishilikti beloklardın` xızmetlerisiz kóz-aldımızǵa keltiriw qıyın. Beloklardın` organizmdegi funkciyaları hár qıylı: Katalitik qásiyeti; Strukturalıq roli; Qısqarıwshı; Qorǵawshı; Transport; Genlerdin` háreketindegi qatnası; Baylanıstırıwshı; Salıstırmalı túrde energetik funkciyanı; Gormonlardın` quramında. Mısalı, bulshıq et tamırlarındaǵı miozin belogi ximiyalıq energiyanı mexanikalıq energiyaǵa aylandırıwda qatnasadı. Beloklar eki úlken gruppaǵa bólinedi: ápiwayı (proteinler) hám quramalı (proteidler) beloklar. Proteinlerdin` qıshqıl suwlı eritpelerin gidrolizlegende tek -ami-nokislotalar alınadı. Al, proteidlerdi gidrolizlegende -aminokislotalardan basqa organikalıq emes yamasa organikalıq zatlar da alınadı. Proteinler tómendegishe bólinedi: 1. Albuminler - suwda eriydi, qızdırǵanda irip ketedi, oǵan tawıq máyegi albumini, qan zardabı albumini, bulshıq et tkanı albumini, qaynaǵan sút kóbiginde bolatuǵın albuminler kiredi. 2. Globulinler - suwda erimeydi. Duzlardın` kúshsiz eritpelerinde eriydi. Bular hálsiz kislotalıq qásiyetke iye belok bolıp, qan zardabında, máyek, bulshıq et t.b. ósimlik beloklarında ushırasadı. 3. Gistonlar- tiykarlıq qásiyetke iye. Qızıl qan dáneshelerinde ushırasadı. 4. Protaminler-kúshli tiykarlık qásiyetke iye, kristall dúzilisti payda etedi. Nukleoproteidlerdin` sostavında ushırasadı. 5. Prolaminler - dánli ósimliklerde ushırasadı, 80%-spirtte eriydi. 6. Skleroproteneinler erimeytuǵın beloklar bolıp, sırt júzeni qaplap turıwshı tkanlar hám skelet sostavında ushırasadı (kollagen, keratin, elastin, fibroin). Proteidlar tómendegishe bólinedi: 1. Fosforproteidlar- sút kazeyninde Sa2+ halında boladı. Kislotalıq qásiyetke iye. Vitallin - máyek sarı uwızında ushırasadı. 2. Nukleoproteidlar- kletka yadorsında ushırasadı. Gidrolizlgende belok hám nuklein kislotalarına ajıraladı. 3. Xromoproteidlar yaǵnıy gemoglobin - qızıl qan dáneshelerin boyawshı zat. Ol organizmde ókpeden barlıq tkanlarǵa kislorodtı tasıydı. SO menen tez tásirlesedi, sonlıqtanda onın` organizmge zıyanı kúshli. 4. Glikoproteidlar - haywanlardın` silekeylerinin` sostavında bolıp, jaq astı bezinde, bawırda, asqazan bezlerinde hám isheklerde payda boladı. 5. Lipoproteidlar - gidrolizlenip, belok hám efirde eriytuǵın maylarǵa, lecitinlerge h. t. b. fosfatidlerge tarqaladı. Bunnan basqada beloklar: fibrillyar hám globulyar bolıp bólinedi. Fibrillyar beloklardın` molekulaları uzın, jip sıyaqlı boladı (keratin, miozin). Globulyar beloklar molekulaları shar sıyaqlı boladı. Albuminler, globulinler, proteidlerdin` kópshiligi globulyar beloklarǵa jatadı. Beloklar joqarı molekulalı kolloid birikpeler bolıp, aminokislotalardan quralǵan. Olardın` ulıwma formulası: R-CH(NH2)-COOH Aminokislotalar- dep, molekula sostavı amino (-NH2) hám karboksil (COOH) gruppadan turatuǵın, belok molekulasın dúziwshi, quramalı, bifunkcional organikalıq birikpege aytamız. Aminokislotalar dúzilisine qaray alifatik, aromatik hám geterociklik toparlarǵa bólinedi. Házirgi waqıtta kletka sostavında 150den aslam erkin aminokislotalar bar ekenligi anıqlanǵan. Soǵan qaramastan beloklardın` quramında tek 20 túrli -aminokislota bar. Aminokislotalardaǵı -NH2 gruppanın` -COOH gruppaǵa salıstırǵanda jaylasıwına qaray olardı: -, -, -,.t.b. aminokislotalarǵa bólinedi. Mısalı: NH2CH2COOH glicin (-aminosirke kislota), CH3CH(NH2)COOH -alanin (-aminopropion kislota). Bulardın` ayırımları organizimde sintezlense, ayırımları organizimge olardı saqlawshı beloklar menen azıqlıq zatlar sıpatında qabıl etiledi. Aminokislotalardın` organizmde sintezleniwine baylanıslı almasınıwshı hám almasınbaytuǵın bolıp ekige bólinedi Almasınıwshı aminokislotalarǵa: glicin, cistein, tirozin, glutamin, asparagin, alanin, glutamin kislotası, asparagin kislotası, prolin hám serin aminokislotaları kiredi. Almasınbaytuǵın aminokislotalarǵa: valin, leycin, izoleycin, lizin, treonin, metionin, fenilalanin, triptofanlar, gistidin hám argininler kiredi. Bul aminokislotalardın` awqat sostavında jetkiliksiz bolıwı organizmde belok sintezleniwinin` buzılıwına alıp keledi. Hár bir organizm sutkasına - aminokislotadan 2131gr muǵdarında talap etedi. Peptidler hám ulıwma belok molekulalarının` quramı jazılǵanda, aminokislotalar atının` dáslepki úsh háribinen dúzilgen qısqasha atı qollanıladı. Mısalı: Glicin-Gli, Alanin-Ala, Gistidin-Gis, Gli-Ala-Gis. Aminokislota sostavındaǵı qaptal shınjırlardın` xarakterine baylanıslı ekige bólinedi. Beloklar quramında ushırasatuǵın -aminokislotalar dizimi
Aminokislota sostavındaǵı qaptal shınjırlardın` xarakterine baylanıslı ekige bólinedi. Beloklar quramında ushırasatuǵın -aminokislotalar dizimi