Психологик тадқИҚот маълумотларини қайта ишлаш методларини қЎлланилиш тарихи

1. Тасодифий танламани тадқиқ этиш. Яъни бош кўпликдан шундай бир танламани ажратиб олиш лозимки, бунда бош кўпликнинг ҳар бир аъзоси тасодифан мазкур танламага киришга бир хил даражадаги имкониятга эга бўлсин. Ана шундагина биз бу гуруҳни ажратиб олинган кўплик, ёки соддароқ қилиб, танлама деб аташимиз мумкин бўлади.
Айнан ана шу тасодифий танлама устида тадқиқот олиб борилади, ва олинган натижалар асосида бош кўплик ҳақида хулоса чиқарилади. Масалан: овоз бериш натижаларига асосланган теле-, радиокўрсатувлар, рейтингларни аниқлаш («Битва экстрасенсов», «Ледниковый период», «Минута славы», «Евровидение» ва б.). Бунда шуни инобатга олиш керакки, танлама қанчалик тасодифий бўлса, унинг репрезентативлик даражаси шунчалик ортади.
Танламанинг репрезентативлиги популяциянинг хусусиятлари билан мутаносиблик даражаси билан, яъни ундаги таркибий элементларни ҳам миқдор, ҳам сифат жиҳатдан ўзида тўлиқ мужассам этиши билан белгиланади.
Танламанинг репрезентативлиги бевосита унинг ҳажмига боғлиқ бўлади. Бироқ репрезентативлик асосан тадқиқот предмети, вазифаси ёки унинг мазмун-моҳияти билан белгиланади. Масалан, бошланғич синфда ўқиётган болаларнинг меъёрий кўрсатгичларини аниқлаш учун 10 мингдан кўпроқ болалардан маълумот олиш зарур бўлади. Бироқ авиакомпанияланинг шеф-пилотлари устида тадқиқот олиб борилганда танлама бунчалик катта бўлиши мумкин эмас. Демак, танламанинг репрезентативлиги, унинг ҳажмидан кўра анча муҳимроқ кўрсатгич ҳисобланади.
Агар танлама мазкур популяция учун репрезентатив бўлмаса, у ҳолда ўтказилган тадқиқотнинг ташқи валидлиги шубҳа остига олинади. Яъни тадқиқот натижаларида тадқиқотнинг ички мантиғига боғлиқ бўлмаган, қандайдир ташқи омиллар ўз аксини топган бўлади.