Psixodiagnostika

7.5. Ishonchlilik


Ishonchlilik – bu jarayonning obyektga nisbatan barqarorligidir. Diagnostik ma’lumotlarning ishonchliligi va sifati ma’lum darajada tekshiruv metodiga bog’liq bo’ladi. Bu jarayon mos keluvchi texnik tekshiruv, ya’ni korreksion statistik metod yordamida aniqlanadi.
Psixodiagnostik metodning ishonchlilik darajasi uchta shartga bog’liq bo’lib, ular quyidagilar:

• 
  metodning obyektivligi;
  
• 
  test misollarining bir xilligi;
  
• 
  tekshirilayotgan shaxs xususiyatlarining muvozanatlashganliligi.
  

Metodning obyektivliligi – bu olingan ma’lumotlar va ularning psixodiagnostik interpretasiyasini tadqiqotchiga bog’liq emasligi.
G.Vislak o’z qarashlarida metodning obyektivligini uch turga bo’lib o’rganadi.

• 
  test o’tkazishning obyektivligi;
  
• 
  tahlilning obyektivligi;
  
• 
  olingan ma’lumotlar interpretasiyasining obyektivligi.
  

Ma’lumki, turli tadqiqotchilar izlanishlari uchun bir-biridan mustaqil ravishda ayni psixologik metoddan bilan, bir xil eksperimental sharoitlarda foydalanadilar. Ular olgan natijalar solishtirilib, metodning obyektivlik koeffesenti chiqariladi. Ammo metod obyektivligini amaliy jihatdan tekshirishda bir muncha qiyinchiliklar vujudga keladi. Chunki aynan bir xil ekperimental sharoitlarni vujudga keltirish juda qiyindir.
Ishonchlilik har doim ham validlikni ifodalamaydi. Aksariyat psixologlar tekshirishning ma’lum bir prosedurasini taklif etish orqali obyektlarni barqaror farq qila olishga bo’lgan ishonchliligni ko’rsatishadi, Ammo validlik haqidagi masalaning ochiq qolishida xatoga yo’l qo’yishida. Masalan, sensor psixofizikada o’rganilayotgan sezgi xususiyatlarining oddiy jismoniy stimullar bilan bir xil determinasiyalashgani uchun validlik darajasi sezilarli ahamiyat kasb etmasa-da, diferensial psixometrikada ayni shu holatda validlik muammosining ahamiyati keskin oshib ketadi. Shu bois, validlik muommosiga alohida e’tiborni qaratish maqsadga muvofiqdir.


7.6. Validlik


Psixodiagnostikada validlik – hatti harakatni o’zlashtirishga bo’lgan muvaffaqiyatni tekshirish va test masalalarining ayni shu faoliyat xususiyatlariga mos kelishini sinab ko’rish jarayonlarida qo’llaniladi. Fanda validlikning bir necha turlari farqlanadi:

•