Psixologiya fani, maqsadi va vazifalari

Psixologiya-kankret fan sifatida psixika faoliyati qonuniyatlarini, uning ruy berish mexanizimlarini va omillarni o’rganuvchi fandir.

2 – savol: Boshqa fanlar bilan aloqasi.

Psixologiya yaxliy va mutsaqil fan sifatida odamlarga gumanitsik (insoniylik) mentalitetning shaqillanishiga xizmat qilib, inson omiliga aloqadorligi uning shu yo’nalishidagi muammolarini ma’lum ma’noda o’rganadigan barcha fanlar bilan bevosita aloqador bo’ladi.

1. 
   Falsafa . Tabiyat, jamiyat va inson tafakkurining rivojlanishiga oid bo’lgan umumiy qonuniyatlar va printsiplarni psixologiya falsafaning bazasidan oladi va o’zi xam inson ongi va tafakkuri qonuniyatlari bilan falsafani boyitib boradi. SHuni aloxida takidlash joizki, mutsaqillik mafko’rasi va milliy ongning shaqillanishiga taallukli umumiy ilmiy qonuniyatlarni izlashda respublikamiz sharoitida bu ikkala fan-falsafa va psixologiyaning xamkorligi bevosita sezilmokda. Ushbu bog’liqlik insonlarda yangicha tafakkur va dunyoqarashni shaqillantirish muammosi kundalang to’rgan ushbu tarixiy davrda milliy mavko’ra va milliy g’oyani shaqillantirish kabi dalzarb vazivani bajarishga xizmat qiladi.
   
2. 
   Sotsiologik. Psixologiya sotsiologiya e’rishgan yutuqlardan keng foydalanadi va uning qo’lami kengayishiga xizmat qiladi. Ayniqsa psixologiyadan ajralib chiqkan ijtimoiy psixologiyaning sotsiologiya bilan aloqasi u’zviy bo’lib, ular jamiyatda ijtimoiy tarakkiyot va progresni ta’minlash ishiga xizmat qiladi. Axolining xukukiy madaniyatini va demakratik o’zgarishlarga psixologik jixatdan tayyorgallikni ta’minlaydi, odamlar fikirlarining o’rganishda, bashorat qilish, va tarakkiyot mezonlarini ishlab chiqishda ikkala fanning usuli va uslublarini birlashtirish tadbikiy axamiyat kashf e’tadi.
   
3. 
   Pedogogika. Bilan psixologiya fanlarining aloqalari an’anaviy va azaliy sanaladi. Ayniqsa bu aloqa yosh avlod tarbiyasida axamiyati katta.
   

Pedagogika fani o’z qonuni va qoidalarni tadbik e’tishda, Ayniqsa xozirda «ta’lim to’g’ri sidagi qonun» va kadrlar tayyorlash milliy datsurni amalga oshirishda, xar ikkala faning o’zaro aloqalarida katta axamiyat kashf e’tadi. YOshlar tarbiyasining aypim jarayonlarida pedogogikaning uslub va qoidalarining o’zigina etarsiz sanaladi. Ayniqsa ma’naviy barkamollik tamoyillarini O’quv yurtlarida joriy e’tish xam shaxs psixologiyasini teran bo’lgan xolda o’qitishning e’ng ilgor va zamonaviy shaqillarini amaliyotga tadbik e’tishni nazarda tutada.

4. 
   Tabiy fanlar: biologiya, ximiya, fizika va b. psixik xodisalar va jarayonlarning tabiy fiziologik mexanizmlarini tushinish va shu orqali ularning kechish qonuniyatlarini ob’ektiv o’rganish uchun material beradi. Ms: shaxs qobiliyatlarni diagnotsika qilish uning tugma layokatlari xamda orttirilgan sifatlarini bir vaktda bilishni takoza e’tgani sababli, usha tabiiy layokatning xususiyatlarini aniqlashda psixofiziologiyaning bir qator usullaridan (miya assimetriyasi qonunlari, miya bioritmlarini yozib olish, neyrodinamika xodisalarini aniqlash, kon aylanish va tana temperaturani ulchash) foydalaniladi va biologiya, anatomiya, fiziologiya va b. fanlarning shu kungacha e’rishgan yutuqlaridan foydalanadi, ya’ni tabiiy fanlar e’rishgan barcha yutuqlar psixologiyaning predmetini (inson psixikasi) mukammalrok yoritishga o’z xissasini kushadi.
   
5. 
   Kibernetika. (kema boshqaruv ma’nosini bildiradi). E’slaringizda bo’lsa Prezidentimiz XXI asr kompyuter asri bo’ladi degan e’di. Ma’lumotlar qatori keskin oshadi. Ularni sitsemaga solish va modellashtirishda kibernetika e’rishgan yutuqlardan foydalaniladi. Maxsus to’zilgan kompyuter datsurlarining keng qo’llanilishi inson miyasi va ruxiy olami sirlarini tez va aniq o’rganishni kafolatlaydi.
   
6. 
   Texnika fanlari: bilan psixologiya o’rtasidagi o’zaro aloqa Ayniqsa bugunga kelib yakkol sezilmokda. Bir tamondan murakkab texnikani boshqaruvchi inson ongi muammosini echishda, ikkinchi tamondan, psixik xayotning murakkab kirralarini ochish maxsus texnik vositalaridan foydalanish zaruriyati bu ikki yo’nalishning e’rishgan yutuqlarini birlashtirishni nazarda tutadi. Texnika bilan bamalol tilashadigan malakali mutaxasislar tayyorlash borasida xam texnika fanlari pedogogika va psixologiya fanlari usullaridan foydalana olsagina, muvaffakkiyatga e’rishadi. Aniqrogi murakkab texnologiyani jamiyat ravnaki yo’lida ishlata biladigan oddiy fuqora ongi, tafakkuri va qobiliyatini moslashtirib va «odam-mashina» diologining e’ng samarali yo’lini izlab topish muxim axamiyatga e’ga.
   

1. 
   Iqtisodiy : fani bilan psixologiya fanning o’zaro aloqasi va xamkorligi Ayniqsa biz uchun yangilik xisoblanadi, bazor iqtisodiga bosqichma-bosqich utish sharoitida iqtisodiy ong va xukukning qonunuyatlarining o’rganishda ikkala fan xam teng xizmat qiladi. Mutsaqillikdan so’ng Ayniqsa yoshlarda yangicha iqtisodiy tafakkur shaqillanishi jamiyat iqtisodining taraqqiyotida axamiyati bekiyos sanaladi. Demak yangi davr shaxsini tarbiyalash va uning shu jamiyatga moslashuvi masalasida psixologiya iqtisodiyot fanida qo’lga kiritilgan yutuqlar, yangiliklarni xisobga olsa, iqtisodiyot o’z navbatida iqtisodiy isloxatlarning ob’ekti xamda sub’ekti bo’lgan inson omilidagi barcha psixologik o’zgarishlarni aniqlash, taxlil qilish va shu asosida boshorat qilish vazifasini echishi kerak. Xulosa qilib shuni takidlash lozimki, bu qayd qilingan fanlargini e’mas psixologiyaning aloqasi bor bo’lgan, balki psixologiya fani jamiyatdagi mavjud barcha fanlar bilan u’zviy boglangan xolda tarkkiy e’tadi va rivojlanadi. Va shu bog’liqliklardan kelib chiqib psixologiya fani bir necha tarmoklarga bo’linadi
   

3 – savol: Psixologiya fanining bir-necha tarmoklarga bo’linib differentsiatsiya qilinishi ko’p jixatdan insonlar faoliyatlari kechadigani saxolardan kelib chiqadi. Negaki bugunga kelib psixologiya fani inson shaxsi xaqidagi e’ng asosiy fan e’kanligi tan olindi. YUkorida qayd qilganimizdek psixologiya fani ko’plab fanlar bilan o’zaro bog’liqlikda rivojlanadi, demak bu degani xar xil saxolarda faoliyat ko’rsatuvchi insonlarning turli vaziyatlardagi xulk-atvorlari normalarini bilish va shunga yarasha ish yuritish muxim jarayondir. SHuning uchun xozirgi davrda mutaxasislar, Ayniqsa shifokorlar psixologiya fanidan baxabar bo’lmoklari lozim. Negaki biz siz bilan o’zimizning kasb faoliyatimizda bemor psixologiyasini to’liq anglay olmas e’kanmiz, ishimizda samara bo’lmaydi, sababi birinchi navbatda biz inson ruxiyatiga ta’sir qilib bilishimizning o’zi bemorning sogayib ketishi uchun asosiy garovlardan bittasidir.
Psixologiyaning 300 dan ortik tarmoklari mavjudligining o’zi bu fanning kirib bormagan soxasi yo’qligidan dalolat beradi.

•