Psixologiya tarixi


Download 317.76 Kb.
bet2/3
Sana09.06.2023
Hajmi317.76 Kb.
#1469292
1   2   3
Bog'liq
O

Faylasufning izdoshlari
Qadimgi yunon donishmandining izdoshi afinalik - Kratil bo'lib, u ham sofist Protagor bilan birga o'qigan va keyinchalik Aflotunning hurmatli ustoziga aylangan. Kuchli o'quvchi bo'lgan Kratil o'qituvchisining tushunchalarini oldi va bilimini oshirdi. Keyin Kratilning shogirdi Platon dialektika yo'lini tanladi va o'zining barcha asarlarini shu yo'l bilan qurdi. Aristotel va donishmandning dialektikasini o'zlashtirib, buyuk pozitsiyalarni yaratdi.
Qadimgi Yunoniston donishmandlari ta’limotiga amal qilgan zamondoshlarimiz Xaydegger va Nitsshe edilar. Ularning umumbashariy o'zgarish aksiomalari Muqaddas Yozuvlarning asosiy asosi sifatida qabul qilindi va rivojlanib, yangi bilimlarni olib keldi. zamonaviy dunyo. Shunday qilib, Geraklit qo'ygan bilimlar tufayli falsafa rivojlandi. Ko'pgina olim va mutafakkirlar uning tamoyillarini asos qilib olganlar.
Antik davr faylasuflari

Insoniyat paydo bo‘lgandan boshlab, asta-sekin jismoniy va intellektual (aqliy) jihatdan takomillashib bordi. Odamzotning jamiyat bo‘lib yashashi uchun ma'naviy madaniyat kerak edi. Ana shu ehtiyoj­lar sababli hozirgi odam (Homo sapiens)da axloq norma­lari shakllanib bordi. Fuqarolik jamiyati tushunchasi insoniyatning asrlar davomida shakllangan tafakkur mahsulidir.Natijada dunyoning turli mintaqalarida vujudga kelgan odamlar jamoasida “ruxsat” va “ta’qiq” tizimi shakllandi.


Diniy dunyoqarashning shakllanishi tu­fayli ruxsat va ta’qiqlar o‘rniga “savob” va “gunoh” haqidagi tushunchalar tarkib topdi. Insonlar jamoasining keyingi uch ming yillik ma'naviy madaniyati ana shu qarash­lar doirasida takomillashib bordi.
Fuqarolik jamiyati ta`limoti qadimgi yunon falsafasi bilan uzviy bog`liqdir. Xususan Platonning “Davlat” asarida jamiyatning shaxsiy va ijtimoiy hayotini bir-biridan ajratishni o`zigina emas balki unga hozirgidek qarashni nazarda tutib o`tgan. Platon murakkab ijtimoiy-siyosiy muhitda yashaganligi sababli ideal davlat qurilishi orzusida yashagan.Uning ezgulik asosiga qurilgan ideal davlat tuzumi quyidagi fazilatlarga ega bo`lishi lozim edi:

1)donishmandlik;


2) jasorat
3)har ishda me`yor
4)adolat
.
Fuqarolik jamiyati ta`limotiga oid keyingi izlanishlarni Platonning shogirdi Aristotel davom ettirgan.Aristotel ustozining izidan borib, mukammal jamiyat g`oyasini ilgari suradi. Biroq uning qarashlari Platonnikidan farqli o`laroq ko`proq siyosiy qarashlardan iborat edi. Aristotel o`z qarashlarni amaliy jihatdan ham tahlil qilib bordi va uning qarashlari boshqalarnikiga qaraganda mukammalroq ekanligi ravshanlashdi.
Jumladan u insonlarni xususiy mulkka egalik qilishi haqidagi g`oyalarni ilgari surdi, chunki xususiy mulk insonlar o`rtasidagi munosabatning asosi hisoblanadi. Shuningdek o`zining “Siyosat” asarida jamiyatning sotsial strafikatsiyasi haqida ham fikr bildirib o`tgan. Aristotel, eng yaxshi hayot tarzi haqidagi ta’limot bevos­ita davlat tuzilishi va siyosatining maqbul shakliga bog‘liq, deya ta’kidlaydi. Ungako‘ra, ezgulik aniq-maqsad va unga do­imiy intilish bilan birga amalga oshiriladi. Ezgulik tug‘ma sifat bo‘lmasdan, unga ta’lim-tarbiya va mehnat orqali erishiladi. Aristotel adolatsizlik deganda qonunni buzuvchilar, va barchaga teng munosa­batda bo‘lmaydigan kishilarni tushunadi. Qonunga yarasha ish qiladigan, bar­chaga bir ko‘zda qaraydigan kishilarni adolatli deb hisoblaydi. Uning fikricha, barcha kishilar tenglikka amal qilishi lozim. Aristotelning buyuk xizmati shun­daki, u ilk bor erkinlikka intilish - insonga xos tug‘ma xususiyat ekani va bu hol un­ing o‘zligini anglashi, yuksak maqsadlar va ezgu amallar sari xatti-harakatlari bi­lan uzviy bog‘liqligini ta’kidlaydi.
Qadimgi yunon faylasufi Suqrot esa qonunlarni davlatning poydevori, inson va jamiyat hayotining, yashash tar­zining kafolati sifatida ko‘rgan. Suqrot o‘z ta’limotini og‘zaki ravishda ko‘cha-ko‘yda, maydonlarda, hi­yobonlarda o‘z shogirdlari va izdoshlari bi­lan suhbatlarda bayon qilgan, lekin bironta ham asar yozmagan. Suqrot ta’limoticha, axloq masalalari jamiyatda ustuvor bo‘lishi lozim. Suqrot inson bilimining cheksizligi, haqiqatning nisbiyligi, olamn­ing bepoyonligini anglab yetgan.
Suqrotning nuqtai nazariga ko`ra, inson faoliyati uning yaxshilik, savob, oriyat, insof haqidagi tushunchalari mazmunidan iborat bo`lib, bu tushunchalarni shaxs qanday tushunishi katta ahamiyatga ega. Shunday ekan inson faoliyatini yaxshilash uchun uning fe`l atvorini va tarbiya to`g`risidagi qarashlari, tushunchalarini tartibga solish zarurdir.
Sivilizatsiyaning barcha davrlarida fuqarolik jamiyatini qurish insonlarning eng asosiy maqsadlaridan biri edi. Fuqarolik jamiyatining ildizini ya`ni kelib chiqish tarixiga oid manbalarni har kim turlicha tahlil qiladi ba`zilar u yevropada paydo bo`lgan desa yana kimdir uni ildizini Sharqqa tutashganini aytadi.



Download 317.76 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling