Psixologiyaliq konfliktologiya uzb

2.3.Konfliktning rivojlanish bosqichlari, unga ta`sir qiladigan omillar va yuzaga kelish 
shart-sharoitlari 
Konfliktologiyaning Russiya va sobiq ittifoqda rivojlanishi. Bu borada rus 
konfliktologiyasining asoschisi deb haqli ravishda V. M. Bexterevni ko`rsatish mumkin. U 
o`zining refleksologiya nazariyasi doirasidan shaxs xulq-atvorining motivlarini tushuntirishga 
uringanlardan biridir.Uning fikricha, barcha ongli va ongsiz jarayonlar tashqi xulq-atvorda, 
harakatlarda ifodalanadi, shuning uchun ham tashqi harakatlarni, qiliqlarni, nutqni, tovushni 
o`rganish orqali shaxsning o`zini va bu harakatlarning sabablarini o`rganish mumkin. Bexterev 
asosan sotsiologiyani biologiya bilan, psixologiyani esa fiziologiya bilan aralashtirib yubordi, 
shuning uchun shaxs va jamiyat taraqqiyotining universal qonunlarini aniqlashda chalkashlikka 
yo`liqdi. 
20 – 30 yillarda bolalar va o`smirlar ijtimoiy psixologik taraqqiyotini o`rganishga 
qaratilgan ikki yo`nalish paydo bo`ldiki, ular ham qator kamchiliklardan holi bo`la olmadilar. 
Masalan, biologik yoki biogenetik nazariya tarafdorlari shaxsning shakllanishida irsiy va 
biologik nasliy omillar etakchi rol o`ynadi, deb hisoblashsa, sotsiologik yoki sotsiogenetik 
nazariyotchilar bu borada ijtimoiy muhit rolini nihoyatda ortiq ekanligini himoya qilib chiqdilar. 
30-yillardagi olimlar shaxsning shakllanishida ijtimoiy muhitning, jamoaning rolini, 
ta`lim-tarbiyaning ahamiyatini isbotlashga urindilar. Lekin 40-60 –yillar ijtimoiy-psixologiya 

---

8 
taraqqiyotida nisbatan sokinlik davri bo`ldi. Chunki psixologiya sohasida olib borilgan 
tadqiqotlar ichida ijtimoiy psixologik tadqiqotlar yo`q hisob edi. Bu fan Rusiyada va boshqa 
sobiq ittifoqdosh jumhuriyatlarda 70- yillardan keyin keskin rivojlana boshladi. Bunda 
moskvalik va leningradlik (hozirgi Sankt-Peterburg) olimlar maktabi katta rol o`ynadi. Agar 
Moskva shaxrida asosan konfliktologiya bo`yicha fundamental nazariy tadqiqotlar ko`plab 
o`tkazilib, unda hozirgi zamon ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning empirik qonunlari asoslari 
ishlab chiqilgan bo`lsa, Sankt-Peterburgda ko`proq tadbiqiy ilmiy tadqiqot ishlari olib borildiki, 
ular birgalikda minglab yosh ijtimoiy psixologlar avlodini tarbiyalab etishtirdilar. Ular esa 
hayotimizga ilg`or fikrlar va dalil tadqiqotlar bilan kirib kelib, hozirgi kun fanini dunyo 
miqyosida misli ko`rilmagan darajaga ko`tardilar.