Psixologiyasi akademik litsey va kasb-hunar kollejlari

Kontratseptiv vositalardan foydalanishda 
erkaklarning o‘rni
Oilaviy hayotda kontratseptiv vositalardan foydala- 
nish, ya’ni oilada nechta farzand bolishi va ular qa- 
chon dunyoga kelishi kabi muammo erkak kishilar 
xayolida muhim o‘rin egallamasada, ularning bu 
masalaga munosabati 0 ‘zbekistondagi maxalliy xalqlar 
va avvalambor o‘zbek oilasida muhim rol uynaydi.
Xo‘sh, o‘zbek oilalarida kontratseptiv vositalardan 
foydalanish masalalarini maqsadga muvofiq xal etishda 
erkaklarning roli nimalarda ko‘rinadi? Bu masalaning 
dolzarbligi nimada?
1. 0 ‘zbek oilasida erkak mavqei ayol mavqeiga nis- 
batan yuqori bo‘lgani sababli ko‘p hollarda oiladagi 
farzandlar sonini erkak kishi belgilaydi.
2. Oilada er-xotin munosabatlarida, ayniqsa, jinsiy 
masalalarda endi turmushga chiqqan qiz bola uchun 
erkak birinchi va aksariyat xolda yagona «ustoz» 
hisoblanadi.
3. Erkaklarning muayyan guruhi paydo boigan 
homila ayol salomatligiga salbiy ta’sir etishini bilmaydi- 
lar, ayrim hollarda homilaning o‘zi nosog‘lom bolgan- 
da ham uni bartaraf etishga ruxsat bermaydilar.
4. Erkaklarning ko‘pchilik qismi oilani rejalashtirish 
maqsadida kontratseptiv vositalardan deyarli foydalan- 
maydilar va buni faqat xotinlari zimmasidagi vazifa deb 
biladilar.
5. Erkaklarning bu masalalarda bilimsizligi ayollar- 
ning tug‘ish uchun optimal (20—35 yosh) davr doirasi- 
dan chetga chiqishiga va yosh onalar o‘lim darajasining 
muayyan miqdorda saqlanishiga, 40 yoshdan so‘ng 
ayollar ko‘pincha majruh, zaif bolalar tug‘ishlariga 
sababchi bo‘lmoqdalar.
Tadqiqotlarning tasdiqlashicha, o‘lim xavfi 15—19 
yoshli ayollarda 20—35 yoshda tug‘ayotgan ayollarga 
nisbatan 4—5 barobar ortiq bo‘ladi.
Dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida, shu jumladan 
0 ‘zbekistonda ham yoshlarda erta balog‘at yoshiga 
yetishi, jinsiy faollikning o'sishi jarayoni kuzatilmoqda. 
Bu jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish saviyasi bilan 
bog‘liqdir. Ammo jinsiy faollikning oshishi bilan jinsiy
187

---

savodxonlikning ortda qolishi orasidagi tafovut kontrat- 
septiv vositalardan foydalanish masalasining dolzarbligini 
kun tartibiga yanada jiddiyroq qo‘ymoqda.