Pul, kredit va banklar

13-mavzu: Tijorat banklarining aktiv va passiv operatsiyalari 
 
13.1. Tijorat banklarining passiv operatsiyalari 
13.2. Tijorat banklarining aktiv operatsiyalari  
13.3. Tijorat banklarining noa’nanaviy operatsiyalari 
13.4. Tijorat banklari daromad va xarajatlari 
 
 
13.1. Tijorat banklarining passiv operatsiyalari 
Tijorat  banklari  asosan  jamiyatdagi  vaqtinchalik  bo‘sh  pul  mablag‘larni  jalb 
qilish  va  ushbu  mablag‘larni  tegishli  maqsadlarga  joylashtirish  orqali  tegishli 
foydani shakllantiradi. Banklarning vaqtinchalik bo‘sh pul mablag‘larini jalb qilish 
bilan  bog‘liq  operatsiyalari  passiv  operatsiyalar  hisoblanadi.  Banklarning  passiv 
operatsiyalari tegishli xarajatlar evaziga amalga oshirladi.  
Demak,  tijorat  banklari  passiv  operatsiyalari  natijasida  moliyaviy  resurslarni 
shakllantiradi.  Resurslar  ikkita  yirik  manba:  jalb  qilingan  mablag‘lar  va  o‘z 
mablag‘laridan iborat. Resurslar bank balansining passivida hisobga olib boriladi. 
Tijorat  banklari  balansi  passivining  asosiy  ulushini  majburiyatlar  (jalb  qilingan 
mablag‘lar)  tashkil  etib,  ular  jami  bank  resurslari  tarkibida  85–90  foizdan  iborat 
bo‘ladi.  
Majburiyatlarni muddati va vujudga kelish manbasiga qarab: –barqaror va –
beqaror mablag‘larga, ular uchun to‘lanadigan xarajatlar miqdoridan kelib chiqib: 
–arzon va –qimmat mablag‘larga ajratish mumkin.