Pul, kredit va banklar

To‘lov topshiriqnomalari bilan hisob – kitoblar 
 
Naqd pulsiz hisob – kitoblar ichida to‘lov topshiriqnomasi eng ko‘p qo‘llaniladigan hisob 
– kitob shakllaridan hisoblanadi. Bunga to‘lov topshiriqnomalar bilan hisob – kitoblarni amalga 
oshirishning to‘lovchi, sotib oluvchi va hatto bank uchun ham qulayligi hisoblanadi.   
To‘lov  topshiriqnomasi  –  mol  sotib  oluvchi  tashkilotning  o‘z  hisobraqamidan  mol 
sotuvchining  hisobraqamiga  to‘lovni  amalga  oshirish  to‘g‘risida  bankka  bergan  topshirig‘i 

---

hisoblanadi.  Topshiriqnomalar  orqali  sotilgan  tovarlar,  bajarilgan  ish,  ko‘rsatilgan  xizmatlar  va 
boshqa to‘lovlar bo‘yicha hisob – kitoblar amalga oshirilishi mumkin. 
Topshiriqnomaning sanasi uni bankka taqdim etilgan sana bilan bir xil bo‘lishi kerak, ular 
mos  kelmagan  holda  to‘lov  topshiriqnomasi  ijro  uchun  qabul  qilinmaydi  (byudjetga  va 
byudjetdan tashqari fondlar bo‘yicha to‘lovlar bundan mustasno). 
Hozirgi  kunda  viloyat,  shahar  va  tuman  bo‘limlariga  ega  bo‘lgan  tijorat  banklari  yagona 
vakillik  hisobvaraqasiga  o‘tkazilgan  bo‘lib,  ushbu  vakillik  hisobvaraqalari  orqali  to‘lovlarni 
amalga oshirishda hujjatlarni rasmiylashtirish va aylanishi o‘ziga xos xususiyatlarga egadir.  
Quyida aktsiyadorlik tijorat Agrobankning ikkita bo‘limi o‘rtasida to‘lov topshiriqnomalar 
bilan hisob – kitoblarni amalga oshirganda hujjatlarni aylanishining shartli tartibi keltirilgan.    
 
To‘lov topshiriqnomalar bilan hisob – kitoblarni  
amalga oshirish tartibi 
 
Chizmadan  ko‘rinib  turibdiki,  sotuvchi  va  sotib  oluvchilar  o‘rtasida  to‘lov 
topshiriqnomalari  bilan  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirganda    hujjatlar  aylanish  tartibi  juda 
oddiy bo‘lib, uning ishtirokchilariga qator qulaylik va yengilliklar tug‘diradi. 
To‘lov  topshiriqnomalar  bilan  hisob  –  kitoblarni  amalga  oshirishda  dastlab  sotuvchi  va 
sotib  oluvchi  o‘rtasida  shartnoma  tuzilib,  unda  to‘lov  shakli  ham  kelishiladi  (1),  sotuvchi 
oldindan  umumiy  to‘lov  summasining  15  foizini  to‘lagandan  so‘ng,  tovarlarni  jo‘natadi  yoki 
xizmatlarni  ko‘rsatadi  (2),  sotib  oluvchi  shartnomada  kelishilgan  summani  mol  sotuvchining 
hisobraqamiga  o‘tkazish  maqsadida  to‘lov  topshiriqnomani  bankka  taqdim  etadi  (3),  bankning 
mas’ul  buxgalter  xodimi  to‘lov  topshiriqnomalarni  tegishli  nazoratdan  o‘tkazgandan  so‘ng 
mablag‘ni elektron to‘lov tizimi orqali respublika bankiga jo‘natadi (4), respublika aktsiyadorlik 
tijorat  Agrobankida  elektron  to‘lov  topshiriqnoma  tegishli  dasturiy  nazoratdan  o‘tkazilgandan 
so‘ng  sotuvchining  bankiga  jo‘natiladi  (5),  elektron  to‘lov  topshiriqnoma  Agrbankning  Oqtosh 
bo‘limida dasturiy nazoratdan, mablag‘ sotuvchining hisobiga kirim qilinadi va bu haqda unga 
xabar qilinadi (6). 
To‘lov topshiriqnomalari bilan amalga oshiriladigan naqd pulsiz hisob – kitoblarning qator 
afzalliklari va ayrim kamchiliklari mavjud.  
Afzalliklari: 
 – sotuvchi bajariladigan ish va ko‘rsatiladigan xizmatlar uchun oldindan 15 foizni oladi; 
 –  pul  to‘lovchi  tashkilot  tovar  olingandan  va  xizmatlar  ko‘rastilgandan    so‘ng  to‘lov 
topshiriqnomasini bankka taqdim etadi; 
 – to‘lov hujjatlarining, boshqa naqd pulsiz hisob – shakllariga nisbatan oddiyli va tezligi; 
– tovarli va tovarsiz operatsiyalarda qo‘llanilshining mumkinligi. 
Kamchiliklari: 
 – sotib oluvchi hisobvarag‘ida mablag‘ bo‘la turib, ushbu summani boshqa maqsadlarga 
foydalanishi natijasida sotuvchi to‘lov summasini kechikib olishi mumkin;  

---

 – mablag‘ oluvchi tashkilot jo‘natilgan tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun oladigan 
mablag‘lar pul to‘lovchining hisobvarg‘ida mablag‘ bo‘lmay yoki yetishmay qolganda mablag‘ni 
olish jarayoni cho‘zilib ketadi. Biroq ushbu jarayon boshqa to‘lov shakllarida ham uchraydi.