Pul tizimining barqarorligi va unga ta’sir qiluvchi omillar reja: Kirish

Inflyasiyadan chiqish uchun: 
1. Ishlab chiqarishni rivojlantirish, uni rivojlanishini rag’batlantirish (soliq 
tizimi, past foizli kreditlar va boshqalar bilan). 
2. Raqobatbardosh tovar ishlab chiqarish va uni jahon bozoriga chiqarish. 
3. Muomiladgi pul muassasini cheklash va boshqalar. 
Xozirgi sharoitda inflyasiyaga qarshi kurashish choralari. 
1. Ish xaki va ijtimoiy tulovlarni indesasiyalab borish. 
2. Tijorat banklari kreditlari bo’yicha foizlarini kayta ko’rib chiqib turish. 
3. Pulning bankdan tashkariga xarakat qilishiga yo’l quymaslik (kassa 
apparatlarini joriy etish va boshqalar). 
4. Qimmatli qog’ozlar bozorini kengaytirish va boshqalar. 
Inflyasiyaning iqtisodiyotga ta’siri. 
1. Ishlab chiqarishni stixiyaligi kuchayadi, tarmoqlar mutonosibligi 
bo’ziladi. 
2. Bo’sh mablag’larni ishlab chiqarish sohasidan muomila (savdo) 
sohasiga oqib o’tishiga sabab bo’ladi. 
3. Tovarlarni normal xarakati bo’zilib bozordan bozorga kuchib yurishi 
sodir bo’ladi. 
4. Olib sotarlikga keng yo’l ochiladi. 
5. Iste’mol va extiyojni izdan chiqaradi. Qadrsizlangan puldan qochish 
uchun kerakli, keraksiz tovarlar sotib olinadi. 
6. Tovarlarni kreditga sotish qisqaradi. 
7. Bank foizlari oshadi, o’zoq muddatli kredit berish barham topadi. 

---

29 
8. Aholi mablag’larini jamg’armaga jalb etish qiyinlashadi. 
9. Barter munosabatlari vujudga keladi. 
10. Byudjet taqchilligi sodir bo’ladi, emissiyaga zo’r beriladi va u 
inflyasiyani yanada kuchaytiradi. 
4. Muomiladagi pul massasi va uni boshqarish. Pul muomilasini 
barqarorlashtirish yo’llari. 
Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti tovar-pul munosabatlariga asoslangan. 
Tovar muomilasini taminlash pul miqdoriga ko’p jihatdan bog’liq. 
Pul muomilasi qonuni - muomila uchun zarur bo’lgan pul miqdorini 
belgilaydigan, tovar-pul munosabatlarini o’zida aks ettiradigan qonundir. Bu 
qonunga ko’ra muomila davrida muomilaga zarur bo’lgan pul miqdori barcha 
tovarlar so’mmasiga to’g’ri proporsional pul aylanishi tezligiga teskari proporsional 
o’zgaradi. 
Xozirgi sharoitda muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdoriga quyidagi omillar 
ta’sir etadi. 
1. Sotiladigan tovarlar miqdori (ko’p bo’lsa ko’p va aksincha) 
2. Tovarlarni baho darajasi (yuqori bo’lsa ko’p va aksincha) 
3. Kreditni rivojlanish darjasi (rivojlangan bo’lsa naqd pul kam talab 
etiladi.) 
4. Naqd pulsiz xisob kitoblarni rivojlanish darajasi 
5. Pulni aylanish tezligi 
Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini yuqoridagi omillarni hisobga olgan 
holda quyidagi formulada ifodalash mumin. 
Bunda:
✓ MUZBPM – muomila uchun zarur bo’lgan pul miqdori
✓ STVXM – sotiladigan tovar va xizmatlar mikdori 
✓ ShKVNPXKB – shundan kreditga va nakd pulsiz xisob – kitoblar bo’yicha 
✓ MBTM – majburiyatlar bo’yicha to’lovlar miqdori 

---

30 
✓ ShBBKTM – shundan bir – birini qoplaydigan tulovlar miqdori 
✓ PMVTVSUAT – pulning muomila va tulov vositasi sifatida o’rtacha aylanish 
tezligi. 
Muomila uchun zurur bo’lgan pul miqdorini aniqlashda kassa aylanmasi 
xomcho’ti hamda aholi daromadlari va xarajatlari balansidan ham keng 
foydalaniladi.