Pulning metallilik nazariyasi. Pulning nominallik nazariyasi

4.4-rasm. Inkassa topshiriqnomalari bilan hisob-kitoblarda hujjatlarning aylanish tartibi

Tuman Davlat soliq inspeksiyasi belgilangan soliqlarni o‘z vaqtida to‘lamagan xo‘jalik subyektlariga nisbatan inkasso topshiriqnomalarini banklarga taqdim etadi (1), tijorat banklari xo‘jalik yurituvchi

subyektning hisobvarag‘ida mablag‘lar mavjud bo‘lsa, inkasso topshiriqnomasida ko‘rsatilgan summani so‘zsiz ravishda respublika yoki mahalliy davlat budjetiga o‘tkazadi (2), va to‘lovchiga bu haqida xabar beradi (3). Agar mablag‘ yetarli bo‘lmasa yoki umuman mavjud bo‘lmasa to‘lov hujjatlari ikkinchi kartotekaga kirim qilinadi. Ushbu hujjatlar to‘lovchining hisobvarag‘ida mablag‘lar paydo bo‘lib, to‘lovlar amalga oshirilgunga qadar hisobga olib boriladi.
Inkasso topshiriqnomalari bilan hisob-kitoblarni amalga oshirilmaganligi iqtisodiy jarayonlarning ijobiy tashkil etilganligi va xo‘jalik subyektlarining soliqlar bo‘yicha to‘lovlarni o‘z vaqtida amalga oshirayotganligidan dalolat beradi.

1. “Umumiy to‘lov aylanmasi” tushunchasi va uning tarkibi

Mijozlar hisob raqam ochishda banklarni erkin tanlash huquqiga ega. Barcha naqdsiz to‘lovlar to‘lovchining joriy hisob raqamidagi pul mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladi.

Amaliyotda bir tijorat bankining mijozi ikkinchi bir tijorat bankining mijozi foydasiga naqd pulsiz to‘lovni amalga oshiradi. Bir bankdan 2-bankka o‘tayotgan to‘lovlar banklarning Nostro vakillik raqamlari orqali o‘tadi. Banklarning 2 turdagi nostro vakillik hisob raqamlari mavjud:

1. Vertikal vakillik hisob raqami.

   
   

2. Gorizontal vakillik hisob raqami.

   
   

Odatda har bir tijorat banki milliy valutada bitta vertikal, bitta gorizontal vakillik hisob raqamiga ega bo‘ladi.

Vertikal vakillik hisob raqami Markaziy bankning balansida ochiladi.
Gorizontal vakillik hisob raqami mamlakatning boshqa tijorat bankida ochiladi.
O‘zbekiston Respublikasida tijorat banklari milliy valutada faqat bitta nostro vakillik hisob raqamga ega. Bu hisob raqam O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining balansida ochilgan. Aniqrog‘i, Markaziy bankning Toshkent shahar bosh boshqarmasida ochilgan.
To‘lovchining va to‘lovchining bankini likvidli bo‘lishi. To‘lovchining va to‘lovchining bankini likvidli bo‘lishi deganda ularni
o‘z majburiyatlarini pul mablag‘lari bilan o‘z vaqtida va to‘liq to‘lay olish qobiliyatiga aytiladi.
Jahon banki ekspertlarining bu koeffitsiyentining eng past normativ darajasini 1.25 qilib belgilangan.
To‘lovni amalga oshirish uchun to‘lovchining roziligi bo‘lishi kerak. Ammo qonunchilikda ayrim hollarda to‘lovchidan so‘ramay, uning pulidan olib qo‘yishga ruxsat etilgan. Misol uchun soliq inspeksiyasi tomonidan qo‘yilgan Inkasso topshiriqnomalar, sudlarning qarori bilan qo‘yilgan ijro varaqalari to‘lovni to‘lovchining roziligisiz amalga oshiriladi.

• To‘lovlarning muddatliligi.

  
  

• Naqdsiz hisob-kitoblarni to‘g‘ri amalga oshirilganligi ustida o‘tkaziladigan nazoratning mavjudligi .

  
  

• Naqd pulsiz hisob-kitoblarda ishtirok etuvchi tomonlarning mulkiy javobgarligining mavjudligi.

  
  

• Xalqaro bank amaliyotida naqd pulsiz hisob-kitoblarning 4 shaklidan foydalanadi.

  
  

To‘lov topshiriqnomalari Cheklar

Hujjatlashtirilgan akkreditivlar Inkasso

Sotib oluvchining banki (5)

Mol yetkazib beruvchining banki (7)

6