Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Nanobo‘lakchalarni xavfsizligi ularni aniq bir o‘lchamiga 
bog‘liqmi? Bu savolga javob topish barobarida, nanomateriallami 
toksinlik xususiyati, ulami o‘lchami bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq 
ekanligi aniqlangan: Nanomaterialni o‘lchami qancha kichik boMsa, 
uni solishtirma maydoni shuncha katta bo‘ladi va uning toksinlik 
xususiyati shuncha ko‘p bo‘ladi. Masalan, oltinni o‘lchami 0,8 nm ga 
teng boMgan nanobo4 lakchalari, laboratoriya hayvonlarining embrionlari 
uchun 1,5 nm lik nanobo4 lakchalardan ko‘ra ko‘proq toksinlikka ega 
ekanligi aniqlangan. Ammo har ikkala bo‘lakchalarni xunuklik va 
organizmni rivojlanishida boshqa 
0
‘zgarishlar chaqirish xususiyati bir 
xil ekanligi ham aniqlangan.
0 ‘lchami 5-50 nm boMgan kumushni nanobo4lakchalari, nafaqat 
bakteriyalarga, balki laboratoriya kalamushlarini jigar hujayralariga ham 
qattiq ta’sir ko'rsatadi (ya’ni ularni nobud qiladi). Uning toksinlik 
xususiyati, mitoxondriyalarning funksiyasini buzilishi va hujayra 
membranalarini o'tkazuvchanligini ko'payishi bilan bog‘liq. Ammo 
laboratoriya 
kalamushlariga 
kumushni 
1,73.104-1,23 
x
106

---

bo‘lakcha/sm3 konsentratsiyasi bilan 28 kun davomida ingalatsion ta’sir 
qilinganda, 
ulami ogMrligiga va periferik qonni biokimyoviy 
ko‘rsatgichlarida deyarli o‘zgarishlar chaqirmaganligi ham aniqlangan. 
Bu amerika konferensiyasi (FCGIH) talablariga mos keladi. Bu konfe- 
rensiya kumush nanobo* lakchalarini havo tarkibida ruxsat etiladigan 
konsentratsiyasi - 2,16 x 106 bo‘lakcha/sm3 qilib belgilagan.
Kadmiy, xrom, mis, nikel va ruxlaming nanobo‘lakchalarini toksin- 
ligini o ‘rganish, Dafniyni suvli kulturalarida o‘tkazilgan tadqiqotlar mis 
va rux bir-biriga o‘xshash toksinlik ko‘rsatishini va bu xususiyat nordon 
sharoitda kuchayishini namoyish qilgan. Bunda, muhitga natriy tiosulfat 
qo'shilganda mis nanoboMakchalarini toksinlik ta’siri kamaygan.