Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

2. NanoboMakchalami manbalari va ularni odam organizmiga 
kirishining asosiy yo‘llari
NanoboMakchalami asosiy texnogen manbalari va ulami aw al 
atrof-muhitga, keyin esa odam organizmiga tushushini asosiy yoMlari 
quyidagilardan iborat:
1-tog‘-kon va sanoat korxonalarini 
atmosferaga tushuvchi 
changsimon chiqindilari;
2-har xil ishlab chiqarish korxonalarining qattiq chiqindilari va 
oqova suvlari;
3-maxsus ishlab chiqariladigan va odamlar tomonidan ishlatadigan 
nanomateriallar va nanoboMakchalar tutuvchi moddalar.
Olimlarni fikriga ko‘ra, erkin va fiksatsiya qilingan nano­
boMakchalar orasidagi farqqa e’tibor berish zarur. Ma’lum joyga 
fiksatsiya qilingan nanoboMakchalar, o‘zlarini harakatsizliklari uchun 
erkin nanoboMakchalarga qaraganda kamroq xavf tug'diradi.
NanoboMakchalar qanday qilib odam organlarini hujayralariga 
kiradi?
NanoboMakchalami odam organizmiga tushushining asosiy yoMlari 
quyidagilar:
1-nafas olish organlari (bumn bo‘shligM, bumn-tomoq, traxeya, 
bronxlar, bronxiolalar, o'pka alveolalari) orqali nanoboMakchalar o‘pka 
kapillarlari qoniga (106-rasm) va keyin kichik qon aylanish sistemasiga 
tushadi; havo orqali tashiladigan nanoboMakchalar konveksiya va 
diffiiziya orqali harakat qiladi; bunday oMchamga ega boMgan boMak­
chalar, ko‘proq nafas olish yoMlarida diffuziya yoMi bilan cho'kadi.
201

---

2-ovqat hazm qiiish sistemasining organlari (ogMz, tomoq, qizil- 
o'ngach, oshqozon, ingichka ichak, yo‘g‘on ichak) dan nanoboMakchalar 
terini birlashtiruvchi to‘qima qavatiga (dermaga) tushadi va keyin katta 
qon aylanish sistemasiga o‘tadi (107-108 rasm).
NanoboMakchalar qon bilan immun sistemasi, asab, ilik va 
reproduksiya sistemalariga kirib, ulami hujayralarida to‘planadi.