Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Kinezin oqsilini ikki qo‘l!i nanorobot sifatida qarash mumkin. 
Bu qo‘Ilar yordamida u yoMboshi bo‘yicha harakatlanadi. Yo'lbo-
shi - oqsil ketma-ketligi hisoblanadi. Bu ketma-ketlik oxirida 
polyarlangan. Kinezin bo‘ylab manfiydan musbat qutbga qarab 
harakatlanadi. Kinezinli nanorobotlar har xil tipdagi hujayralarda katta 
miqdorda uchraydi. Bakteriyalarda, masalan, ichak tayoqchasida (41- 
rasm) mexanik oqsilli nanoqurilmalami yana bir qiziq misoli uchraydi.
41-rasm. Ichak tayoqchasi £. Coli ni harakatga keltiruvchi ustqurma -
xivchinlar - rotorli nanomotorlar hisoblanadi.
Bu mexanik robotlar guruhi bo‘lib, ular o‘zlarini «qo‘l-oyoqlarini» 
harakatlanishi yordamida hujayrani suzib yurishini ta’minlaydi. Bunday 
robotlami diametri taxminan 45 nm. Ulami faoliyati hayotiy muhim 
funksiyani ta’minlaydi, chunki unchalik qulay bo‘lmagan muhitdan 
yaxshiroq muhitga tomon harakatlanish ichak tayoqchasiga o‘xshagan 
organizmlami tirik qolishini ta’minlab beradi. Olimlami aniqlashlariga 
ko‘ra, mexanik robotlarda harakatga keltiruvchi asosiy ustqurma rotorli 
nanomotorlar hisoblanar ekan. Bunda robotlami tarkibiga boshqa qiziq 
mexanizmlar, masalan, boiakchalami hisobga oluvchilar, o‘lchovii 
uskunalar kiradi. Bu robotlami strukturasini o'rganish uchun ko‘p ishlar
65

---

qilish kerak. Eng aw alo, bunday nanorobotlami shakllantiradigan 20 
xil oqsillar qanday o‘zaro munosabatlarga kirishini aniqlash zarur.
Asosiy atamalar lug‘ati
Oqsillar 
agregatsiyasi 
-
oqsil 
molekulalarini 
ikkilamchi 
strukturalar (o'ngga qayrilgan L-spiral uchastkalar) orqali o‘zaro 
munosabatga kirishib, nadmolekular agregatlar hosil qilishi.
Oqsil - aminokislota qoldiqlaridan tuzilgan va barcha tirik 
organizmlami hayotiy jarayonlarida eng asosiy rol o‘ynovchi yuqori 
molekulali organik birikmalar.