Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Vazifalar
1-vazifa. Quyida keltirilgan sxemani daftaringizga chizib oling. Sxe- 
mada keltirilgan gen injeneriyasi bosqichini nomini yozing. Ko‘rsatilgan 
strukturalardan qaysi biri, kelgusida vektor sifatida ishlatiladi? Mima uchun 
bu struktura vektor bo‘lib xizmat qilishini tushuntirib bering.
DNK1
£ 
~
j restriktaza
О
Hind III
restriktaza 
Hind III
Rekombinat DNK
2-vazifa. Virus, bakteriofag bo‘lishi mumkinligini hisobga olib, 
rasmda qanday jarayon aks ettirilgan. Rasmda vektorni sxemasini toping 
va uni daftaringizga chizing. Rasmda ko'rsatilganidan tashqari, yana 
qanday uchastok vektor saqlashi mumkin? Uni sxemaga kiritib, 
daftaringizga chizing va belgilab chiqing.
V irus genlari Yangi gen V iru s genlari
\ 
f  ; 
: | ,
V irus
V V irus bilan kasallan- 
O t gan h u jay ra , ya’ni 
E p yangi gen kodlavdigan
"
• ' п а й " -
I
V irus DNKsi h u jay ra
genomiga kirib oladi 
va unga kerakli gen 
kiritiladi
123

---

3-vazifa. Quyida keltirilgan sxemani oxiriga yetkazing. U qanday 
usulni ko‘rsatadi? Bu usulni qaysi bosqichi bir necha yo‘l bilan bilan 
amalga oshirilishi mumkin? Sizning fikringizcha bu usulni qaysi 
bosqichi, eksperimentator uchun qiyinroq tug‘iladi? Agar Siz o‘simlik 
seleksiyasi ustida tadqiqotlar olib borgan bo'Isangiz, muhokama 
qilayotgan usulni nima maqsadda ishlatgan bo‘lar edingiz? Ular orasida 
yaqinlarini (eng reallarini) va uzoqlashgan (kam real) maqsadlami 
ko‘rsating. Javobingizni argumentlar bilan tushuntiring.
Genni ajratish —*• vektor tanlash—»
4-vazifa. Rasmda, odamni irsiy kasalligini davolash usuliga 
asoslangan nanobiotexnologiyani sxemasi keltirilgan (gen injenerlik 
manipulatsiyasi). Limon va havoranglar bilan 
belgilangan DNK 
fragmentlari, genlar hisoblanadi. Mana shu gen injener manipulatsiyada 
asoslangan irsiy kasalliklarni davolash usuli, qanday ataladi? Bu gen 
injenerligi manipulatsiyasida qanday fermentlar ishlatiladi? Nima uchun 
havo rangda keltirilgan gen, DNK dan kesib olingandan so‘ng, keyingi 
jarayonlarda ishtirok etmaydi? Nima uchun yangi gen (limon rangda 
keltirilgan), chiqarib tashlangan gen o‘miga DNK molekulasiga kirib 
oladi? Rasmda sxema qilib keltirilgan gen-injener manipulatsiyasi 
istiqbolda qanday ishlatilishi mumkin?
5-vazifa. 
0 ‘zingizni 
viruslami 
va 
odam 
bakteriyalarini 
o'rganadigan olim sifatida his qiling? 0 ‘z tadqiqotlaringizda gen
124

---

injeneriya usullaridan qanday foydaiangan bo‘lar edingiz? Gen 
injeneriyasi usulidan foydalanib, yechishi mumkin boMgan vazifalami 
shakllantirib chiqing. Javobingizni tushuntirib bering.
6-vazifa. Quyida keltirilgan sxemada odamni irsiy kasalligini 
davolashni qanday usuli keltirilgan? Sxemada gen injeneriyasi usuli 
ishlatiladigan bosqichni toping. Shu bosqichni daftaringizga chizib, uni 
tushuntiring.
7-vazifa. Quyida keltirilgan rasmda izohlangan begona DNK ni 
hujayraga kiritish usulini xarakterlab bering. Begona DNK ni hujayraga 
kiritishni boshqa yana qanday usullarini bilasiz? Sizning fikringizcha 
ulardan qaysi biri ishonchli? Qaysi biri sizni ishonchingizga to‘g‘ri 
kelmaydi? Javobingizni argumentlab bering.