Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Bu modelga ko‘ra plazmalemma nima? Plazmalemma (hujayra 
membranasi) - bu hujayrani tashqaridan chegaralab turuvchi sirtqi 
tuzilma (73-rasm).
U hujayrani hujayradan tashqaridagi muhit bilan aloqasini amalga 
oshiradi. Plazmalemmani qalinligi 5 - 1 0 nm. Plazmatik membranalar 
asosan 1:1 nisbatda olingan oqsillar va lipidiardan tuzilgan. U ikki qavat 
lipid molekulalari yordamida shakllanadi. Lipid molekulalari: gidrofil
128

---

(polyar) boshcha va gidrofob (nopolyar) dumdan iborat. Lipidlami 
gidrofob dumi lipidli qo‘shqavat (ikki qavat)ni ichiga, gidrofil 
boshchalar esa - tashqariga qarab joylashgan. Plazmalemmani lipidlari 
va oqsillari gelsimon konsistensiya hosil qiladi.
6
2 <
7
73-rasm. Plazmalemmaning tuzilishini sxemasi:
1
-
lipid molekulalari; 2 - lipidli qo 'shqavat; 3
 -
integral oqsil; 4 -ya rim  
integral oqsil; 5 - periferiyada joylasgan oqsillar; 6
 -
glikokaliks;
7 - submembranali qavat;8
 -
aktin saqlagan mikrofdamentlar;
9
 -
mikrotrubkachalar; 10
 -
oraliq filamentlar; 11 - glikoproteinlar va 
glikolipidlarni uglevod qismi.
2. Membrana oqsillarini tiplari
Membranada lokalizatsiya bo‘lgan oqsillar membranaga spetsifik 
xususiyat beradi va har xil biologik vazifani bajaradi: o‘tkazuvchi, 
ferment, strukturali molekula va boshqalar. Oqsil molekulalari lipidli 
qo‘shqavatda manzarali bo‘lib tarqalgan bo'ladi va uning ichida bemalol 
harakatlanadi.
Oqsil molekulalari qanday qilib lipidli membranani butunligini