Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya
Download 7.32 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Vazifalar
1-vazifa. Nanomeditsina tezkorlik bilan rivojlanib bormoqda. Bu haqda, nanotexnologik preparatlami ishlab chiqaruvchi va yaratuvchi kompaniyalami ulushi oshib borayotganligi, meditsinada ishlatishga ruxsat etilgan hamda yaratilishni har xil bosqichida turgan preparatlami nomlari kundan-kunga ortib borayotganligidan dalolat beradi. Diagrammada nanomeditsina sohasida ishlayotgan kompaniyalami yo‘nalishlari bo‘yichabo‘linishi ko‘rsatilgan: 1 - yetkazib berish sistemasi - 54%; 2 - implantatlar - 19%; 3 - in vitro diagnostika uchun vositalar - 17%; 4 - in vivo diagnostika uchun vositalar - 7%; 5 - davolash usullari va mahsulotlari - 3%. Adabiyot va internet ma’lumotlaridan foydalanib, ko‘rsatilgan yo'nalishlaming zamonaviy bo‘linishini baholang. Bu munosabat qanday o'zgargan? Nanomeditsinaning qaysi yangi yo'nalishlarini (shu jumladan borlari ham) alohida ajratish mumkin? 2-vazifa. Odam anatomiyasi kursida o‘tilgan umumiy qon aylanish sxemasini eslang. Qaysi tomirlar arteriyalar, venalar va kapillarlar deb ataladi? Katta qon aylanish sistemasining kapillarlarida nimalar amalga oshadi? Nima uchun kapillarlar arteriya va venalarga nisbatan yupqaroq devorga ega? Kapillarlarni ko‘ndalang kesimiga qarang. Periferik kapillar bilan bosh miya kapillarlari orasidagi farq nimada? Bu kapillarlarni qaysi biridan makromolekulalar oson o‘tadi? Organizmni qanday xossasi bosh miyani kapillarlarini tuzilishini ta’minlaydi? Nima uchun markaziy asab tizimi kasalliklarini davolash qiyin? Kapillarlar devorlaridan tashqari 254 qanday biologik to‘siqlarni bilasiz? Ulami qaysi prinsiplari asosida va qanday klassifikatsiya qiiish mumkin? 3-vazifa. 1929-yil to‘siqli funksiyalami asoschisi L.S.Shtem qon bilan to‘qima suyuqligi orasida himoya - boshqaruv moslashuvi borligini asoslab bergan. Ular orasida qon va markaziy asab sistemasi - gematoensefalik orasidagi to‘siq alohida o‘rin egallaydi. Gematoensefalik to‘siq sxemasini qarab chiqing? Uni yuqori tanlovini qaysi strukturalar ta’minlaydi? Markaziy asab sistemasining kapillarlari tuzilishining o‘ziga xosligini saimu chiqing. Qaysi hujayralar asab to‘qimalari tarkibiga kiradi? Neyrogliyani funksiyasi nima? 4-vazifa. XX asming boshida germaniyalik mikrobiolog olim Paul Erlix dori xuddi «sehrli o‘qqa» o'xshab, faqat kasallangan joyga yetib borishi va uni yo‘qotishi kerak deb yozgan. Bunday o‘q boshqa organlami chetlab o‘tib, ularga zarar yetkazmasdan dorilarni to‘g‘ri kasal organga yetkazib bergan va ulami kerak bo‘lmagan, ba’zida esa zaharli ta’sirlardan saqlagan bo‘lar edi. Ammo rak hujayralari rivojlanganda nima qiiish kerak? Rakda bakteriyalar emas, balki organizmni hujayralarini o‘zlari ishtirok etadi. Xavfli shishga dorini tanlab yetkazilishini qanday tashkil qiiish mumkin? 1910-yil Paul Erlix kimyogar A.Bertgeym bilan hamkorlikda spiroxet (qaytalama tif kasalini chaqiruvchi bakteriya) va tripanosga (bir hujayrali uyqu kasalini qo‘zg‘atuvchi) tanlab ta’sir ko‘rsatuvchi preparat yaratganlar. Dorivor moddalami yo‘naltirilgan transportini asosiy usullarini yoriting. Ulami samaradorligini taqqoslang. Bu usullardan qaysi biri eng yaxshi tanlov va yetkazishni aniqligini ta’minlaydi? Javobingizni tushuntiring. Boshqarilgan transportda «manzil» sifatida qanday molekulalar ishlatilishi mumkin? Eng kamida 3 ta misol keltiring. 255 |
