Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

strukturalari va xususiyatlari qanday?
Biomakromolekula - bu biopolimerlami ko‘plab qaytariladigan 
birliklaridan tuzilgan juda katta molekuIasidir(16-rasm).
Nuklein kislotalarining molekulalari (DNK va RNK) genetik 
axborotni tashuvchilari boMib, ularsiz tirik hujayralami hayot kechishi va 
ko‘payishi mumkin emas. Oqsillar hujayrada kechadigan xilma-xil
34

---

kimyoviy reaksiyalami kataliz qiluvchi fermentlami asosini tashkil qiladi. 
DNK, RNK va oqsillar genetik axborot uchun javob beradigan va ulami 
ustida har xil operatsiyalami (nusxalanish, saqlash, o‘zgarish, sanash, 
bajarish) bajaruvchi biomakromolekulalar sistemasini tashkil etadi.
16-rasm. Polimer zanjir (gemoglobinni polipeptid zanjiri; o'ng tomonda 
polipeptid zanjirni bir bo ‘lagi).
Makromolekulalami 3 tipi faoliyat ko‘rsatadi: oqsillar, nuklein 
kisiotalar va polisaxaridlar. Ular uchun manomerlar bo‘lib, tegishli 
ravishda aminokislotalar, nukleotidlar va monosaxaridlar hisoblanadi 
(17 - 18-rasmlar).
17-rasm. Gemoglobin oqsili molekulasini shakllanish bosqichlari:
I - monomer molekulalaridan (aminokislotalardan) polipeptidlarni hosil 
bo ‘lishi; I I - о ‘ngga qayrilgan polipeptidli alfa-spiralni hosil bo ‘lishi; 
III - alfa-spiralni globulaga joylanishi; IV - 4 ta polipeptidli globuladan 
gemoglobin molekulasini shakllanishi.
35

---

2. DNK hujayrada genetik axborotni tashuvchi va 
saqlovchi sifatida
Nasliy (genetik) axborotni tashuvchisisiz hayotni to‘xtovsiz davom 
etishi va ajdoddan avlodga o‘tishi mumkin emas. Faqat mana shu 
tashuvchi tufayli tirik organizmni tuzilishi, rivojlanishi va hayot faoliyati 
ajdodlardan avlodlarga o‘tadi. Genetik axborotni asosiy tashuvchisi 
DNK hisoblanadi (18-rasm). Viruslarda bu rolni DNK bilan bir qatorda 
RNK ham bajaradi.