Q. D. Davranov, B. S. Aliqulov nanobiotexnologiya

Rekombinant (gibrid) DNK - ikki yoki undan ko‘proq 
fragmentlardan sun’iy yaratilgan DNK.
Restriktazalar - DNK molekulasini fragmentlarga boMaklovchi 
fermentlar guruhi.
Transgen o‘simlik - begona gen saqlagan o‘simlik
Genlarni transplantatsiyasi (transgenoz) - xo'jayin - organizm 
(retsip ient-organi zm) DNKsiga yangi genlar kiritish.
Transfeksiya - vektorlarga kalsiy ioni bilan ishlov berish orqali 
begona genlami hujayraga kiritish usuli. Hosil boMgan ionlami va 
vektomi nanokompleksi o‘zini hujayra membranalari fragmentlari bilan 
o‘rab olib, keyin hujayraga kirib oladi.
Hujayrani transformatsiyasi - hujayraning xossalarini o‘zgarishi, 
uning asosida DNK strukturasini o‘zgarishi yotadi.
Elektroporatsiya - plazmalemmaga yuqori kuchlanish impulsi 
bilan ta’sir etish orqali begona genlami kiritish usuli. Bunda, qisqa

---

muddatga shakllanadigan plazmalemmaning mikroporalari DNK ni 
atrof-muhitdan hujayraga o‘tkazib yuboradi.
Takrorlash uchun savollar
1. Molekular biologiyaning bir bo‘limi sifatida gen injeneriyasi 
nima?
2. Gen injeneriyasiga asoslangan eksperementni qisqacha xarak- 
terlab bering.
3. Qanday fermentlar «biologik qaychilar» deb nom olgan?
4. Gen injeneriyasidan tajriba o‘tkazish uchun tadqiqotchi qanday 
vazifalami hal qilishi kerak?
5. 
Gen-injenerligi bo‘yicha tajribalami asosiy bosqichlarini 
tushuntirib bering.
6. Xo‘jayin-organizm hujayrasini DNK siga kiritish uchun gen 
qanday olinadi?
7. Yaponiyalik olimlar, tabiiy DNK da ko‘chirib o‘tqaziladigan 
genni aniq turar joyini aniqlashni qanday yechimini yaratganlar?
8. Gen injenerligi tajribalarida vektomi rolini tushuntirib bering.
9. Genetik nanokonstruksiya sifatida vektomi tarkibiy qismlarini 
aytib bering.
10. Vektor tashkil qilishda DNK ni «yopishqoq uchining «roli 
nimada?
11. Begona genni xo‘jayin-organizm hujayrasiga (retsipient -
organizmga) kiritishni asosiy usullarini qisqacha xarakterlab bering.
12. Begona genni xo‘jayin-organizm hujayrasiga kiritish usullari 
sifatida transfeksiya va elektroporatsiyani mohiyatini tushuntirib bering.
13. Begona DNKni hujayraga kiritishda mikrochastitsalar bilan 
bombardirovka qiiish qanday amalga oshiriladi?
14. Bakteriofaglar nima uchun nanokonstruktorlar va nanotexno- 
loglarni diqqatini o‘ziga tortgan?
15. Olimlar bakteriofaglami qanday qilib substratga «kleylab» 
qo'yganlar?
16. Bakteriofaglami gen injeneriyasi yo‘li bilan gibrid nanomate- 
riallar (oqsil + noorganik modda) yaratish ketma-ketligini tushuntirib 
bering.
17. Bakteriofaglar qanday qilib elektr o‘tkazuvchi nanoip hosil 
qiladi?
18. Gen terapiya nima? U nima maqsadda tibbiyotda ishlatiladi?
122

---

19. Gen targetingni (gen nokautni) mohiyati nimada?
20. Gen injenerligi nima maqsadda o‘simlikshunoslikda va 
chorvachilikda ishlatiladi?