Q. M. Murodov, D, Q, Murodova

 
 
Sifat analizi bo‘yicha masalalar yechish usullari 
 
1- masala. Butan, pentan va etanolning tutilish hajmlari mos 
ravishda 57, 152 va 78 ml ga teng. Etanol uchun Kovach indeksini 
hisoblang. 
Yechish. Kovachning indeksi quyidagi tenglama yordamida 
aniqlanadi: 
 
Masala shartida berilgan qiymatlarni tenglamaga mos ravishda 
qo„yamiz: 
 
Javob:431,6 
2-masala.Gaz suyuqlik xromatografiyasi usulida uglevodorodlarni 
bir-biridan ajratishda yutilmaydigan komponent –havoning tutilish vaqti 
1,72 minutni tashkil etdi. Uglevodorodlarning-n-geptan, 2-metilgeptan, 
siklopentan va n-oktanning tutilish vaqtlari mos ravishda 9,63; 12,40; 

---

49 
13,19 va 14,21 minut qiymatlarga teng. 2-metilgeptan, siklopentan 
uchun Kovach indekslarini hisoblang.
Yechish. 
tenglama yordamida barcha uglevodo-
rodlarning nisbiy tutilish qiymatlarini aniqlaymiz: n-geksan-7,91; 2-
metilgeptan -10,68; siklopentan -11,47 va n-oktan – 12,49 minut. 
Kovach tenglamasi bo„yicha hisoblaymiz:
[
]
[
]
Javob:
 
3- masala. Karbovaks fazasi bilan to„ldirilgan xromatografik 
kolonkada 77
0
C haroratda, gaz oqimining tezligi 90 ml/minut bo„lganda 
alifatik spirtlarning quyidagi tutilish vaqtlari aniqlandi: metanol- 72,3 s; 
etanol- 126 s; butanol- 509 s. Yutilmaydigan komponentning tutilish 
vaqti 30 sekund. Yuqorida keltirilgan sharoitda n-pentanolning tutilish 
hajmini aniqlang. 
Yechishi. Masalani yechish uchun quyidagi bog„liqlikdan foydala-
namiz: 
Qo„shimcha jadval tuzamiz. 
n 
t
R
, C 
lg t
R 
1 
72,3 
42,3 
1,63 
2 
126 
96 
1,98 
4 
509 
479 
2,68 
Jadvaldagi keltirilgan qiymatlar asosida tenglamalar tuzami: 
1,63=a+b 
1,93=a+2b 
2,68=a+4b 
Tenglamalar sistemasining yechimi quyidagi qiymatlarni keltirdi: 
b=0,35; a=1,28. 

---

50 
Hisoblash uchun
tenglama o„rinli. 
Pentanol uchun
. 
 
Bundan 
⁄
Javob:
4-masala. Yutilmaydigan komponentning tutilish hajmi 5 ml. 
Ush-bu kolonkada propan xromatografik cho„qqisigacha bo„lgan 
masofa (
) diagramma lentasining turli xil tezlik qiymatlarida (q) 
quyidagicha: 
№ 
1 
2 
, mm 
7 
1,75 
q, sm/min 
6 
1,5 
w, ml/min 
60 
60 
ning aniqlash xatosi 1 mm. Propanning qaysi holatida sifat 
analizi qilishligini aniqlang. 
Yechish. Propanning sifat analizini o„tkazish sharoiti faqat uning 
tutilish hajmining yutilmaydigan modda tutilish hajmi qiymatidan 
ishonchlilik intervali chegarasining tashqarisida farq qiladigan sharoitda 
amalga oshadi. 
Xromatogramma olingan sharoitni o„rganib chiqamiz:
1 holat. Agar 
topish xatoligi 1 mm bo„lsa,
qiymati 6 dan 8 
gacha o„zgaradi. Yutilmaydigan komponentning tutilish hajmi kichik 
qiymat bo„lgani uchun, biz faqat 
ning past o„zgarish chegarasini 
o„rganamiz.
bo„lganda tutilish hajmi: 
6 ml > 5 ml bo„lganligi uchun ushbu sharoitda propanni sifatiy 
analiz qilishimiz mumkin degan hulosa chiqarishimiz mumkin. 
2 -holat. Birinchi holatga o„xshab : 

---

51 
3 ml < 5 ml, demak, ushbu sharoitda propannni sifatiy analiz qilish 
mumkin emas. 
Javob: ushbu sharoitda propannni sifat analiz qilish mumkin emas.