Q o‘ L y o zma huq uq I d a u d k 6 8 06
Dasturlashni o‘rganishda qanaqangi manbalardan foydalanish kerak?
Download 1.35 Mb. Pdf ko'rish
|
dasturlash texnologiyalarini oqitish metodikasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- I.1.3. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash texnologiyalari
- I.2.2. Ob’ektli algoritm
- Birinchi bob bo‘yicha xulosa
- II-BOB. DASTURLASH TILLARINING IMKONIYATLARI II.1. Paskal dasturlash tilining imkoniyatlari
|
Dasturlashni o‘rganishda qanaqangi manbalardan foydalanish kerak? Dasturlashni o‘rganishda quyidagi manbalardan foydalanishimiz kerak: 1. Dasturlashni o‘rgatuvchi kitob yoki ma’ruzalar matni; 2. Dasturlashdan masalalar to‘plami; 3. Dasturlash asoslarini o‘rgatuvchi video kurs; 4. Sizda paydo bo‘lgan savollarga javob beruvchi shaxs yoki manba; 5. Tuzilgan dasturning to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligini tekshiruvchi amaliy dasturlar.
Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash – bu dasturlashning shunday yangi yo‘nalishiki, dasturiy sistema o‘zaro aloqada bo‘lgan ob’ektlar majmuasi sifatida qaraladi va har bir ob’ektni ma’lum bir klassga mansub hamda har bir klass qandaydir shajarani hosil qiladi deb hisoblanadi[36]. Alohida olingan klass ma’lumotlar to‘plami va ular ustida bajariladigan amallarning to‘plami sifatida qaraladi. Bu klassning elementlariga faqat shu klassda aniqlangan amallar orqali murojaat qilish mumkin. Dasturdagi ma’lumotlar va ular ustida bajariladigan amallar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik an’anaviy dasturlash tillariga nisbatan dasturiy sistemalarning ishonchliligini ta’minlaydi. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlashning eng asosiy tushunchasi ob’ekt va klass hisoblanadi. Ob’ekt. Oldimizda turgan o‘rik mevasini dasturlash terminologiyasi orqali ko‘raylik. An’anaviy dasturlashda biz uni qismlarga bo‘lib o‘rganganmiz: S-o‘rik po‘stining yuzi, J – o‘rik mevasidagi sharbat hajmi, F – po‘st orasidagi meva og‘irligi, D-danak og‘irligi va h.k. Endi ana shu o‘rikga rassom ko‘zi bilan qaraylik. O‘rikning rasmi bu meva emas, balki o‘rik mevasining yassi tekisliklikdagi tasviridir. Uni har biri alohida va bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan biror ma’lumotlar segmentida turgan bir nechta ma’lumotlardan iborat bo‘lgan
26
ko‘rinishda abstraksiyalash mumkin emas. O‘rikning komponentalari doimo birgalikda va bu komponentalar orasidagi o‘zaro aloqalarni saqlagan holda qaraladi. Ob’ekt - biz yashayotgan o‘rikdagi biror elementga hos bo‘lgan barcha ma’lumot va hulqlarni, ya’ni shu element ustida bajarish mumkin bo‘lgan xarakatlarni ifodalaydi hamda ma’lumotlarning tugal abstraksiyasidan iborat bo‘ladi. Bu
ma’lumot va hulqlar ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash atamashunosligida mos ravishda hususiyat va metod deb ataladi. Hususiyatni ob’ektning maydoni deb ham yuritiladi. Masalan, shashka ob’ekti rang, vertikal maydondagi o‘rni, gorizontal maydondagi o‘rni kabi maydonlarga, surish, urish, «damka» ga chiqish, shashka taxtasidan chetga olish kabi metodlarga ega bo‘ladi. Maydon va metodlar birgalikda ob’ektning a’zolari deyiladi[38]. Ob’ektlarning strukturasi ularning o‘zaro aloqasini ifodalaydi.
murakkab struktura bo‘lib, o‘z ichiga ma’lumotlarni, protsedura va funksiyalarni ifodalashdan tashqari, klasslarning vakili bo‘lmish ob’ektlar ustida bajarilishi mumkin bo‘lgan amallarni ham oladi. Klassdagi ma’lumotlar maydonlar, protsedura va funksiyalar esa metodlar deb ataladi. Klassning strukturasi tushunchasi ham muhim hisoblanadi. U tizim ichidagi vositalar boyligini namoyon qiladi. Ma’lumki, biror yaproqdagi fotosintez jarayonini o‘rganish uchun shu yaproqdagi bitta hujayrani ko‘rish yetarli, chunki, qolgan hujayralar ham o‘zini ana shgu o‘rganilgan hujayra kabi tutadi. Biz xam biror klass, tip yoki bo‘limga mansub bo‘lgan ob’ektni ko‘rar ekanmiz, faraz qilishimiz mumkinki, uning hulqi ham shu tipdagi boshqa ob’ektlarniki kabi bo‘ladi[21]. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash bizning hulqimizga o‘xshab ketadigan dasturlash usulini ifodalaydi. U dasturlash tillarini ishlab chiqishdagi yangiliklarning tabiiy evolyutsiyasi hisoblanadi. U barcha avvalgi dasturlash tillariga qaraganda strukturaliroq, ma’lumotlarni abstraktlashga urinishda abstraktliroq va modulliroqdir. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash o‘zining uchta asosiy hususiyatlari bilan xarakterlanadi[21]: 27
1. Inkapsulyatsiya – yozuvlarni shu yozuvlarning maydonlari ustida amallar bajarish uchun mo‘ljallangan funksiyalar va protseduralar bilan birgalikda olib boradi. Inkapsulyatsiya yashirish prinsipiga ham ega bo‘ladi. Buning ma’nosi shuki, ob’ekt ustida bajarish mumkin bo‘lgan xarakatlarni amalga oshirish vositalari shu ob’ektdan foydalanayotgan dasturchilar ko‘zidan yashirib qo‘yiladi. Dasturchi faqat shu ob’ektning ayrim metod va maydonlari bilangina ishlay oladi. Boshqacha aytganda, barcha maydon va metodlar ichki va tashqi guruhlarga bo‘linadi. Ob’ektning ichki a’zolari dasturchiga «ko‘rinmaydi» va ob’ektning hulqi va imkoniyatlarini aniqlaydi, tashqi a’zolari esa dasturchiga «ko‘rinib turadi» hamda ob’ektni boshqarish imkonini beradi. Ob’ektning dasturchiga ko‘rinib, ob’ektni boshqarishga yordam beradigan metod va maydonlari (hususiyatlari) ob’ektning interfeysi deb ataladi. Dasturchi ob’ekt bilan ishlash uchun uning interfeysini bilishi kifoya. Masalan, yengil avtomobilni boshqarishni o‘rganish uchun uning matorining ishlash prinsipi, g‘ildiraklarning burilishini, tormoz mexanizmini o‘rganishning hojati yo‘q, rulni burash, pedal yoki uzatmalar qutisi richagini bosishni bilish yetarli. 2.
Vorislik – yangi ob’ektni aniqlashga ehtiyoj paydo bo‘lganda oldindan ma’lum bo‘lgan ob’ektlardan foydalanish. Ob’ektlar o‘zlarini yaratishda ishtirok etgan ota ob’ektlarning xarakteristika va hulqlarini meros qilib olishlari mumkin. OYD konsepsiyasi yangi klasslarni mavjud klasslarga yangi maydonlar, hususiyatlar va metodlarni qo‘shish orqali yaratish imkonini ham beradi. YAngi klasslarni tashkil qilishning bunday usuli yuzaga keltirish deb ataladi. Bu holda yuzaga kelgan yangi klass o‘zining bazaviy ota klassiga hos bo‘lgan hususiyat va metodlarini meros oladi. Hayotdan misol qilib, hasharotlar klassini olish mumkin. U ikki guruhga bo‘linadi: qanotlilar va qanotsizlar. Qanotli hasharotlarga kapalaklar, pashshalari, parvonalar va x.k. lar kiradi. SHuning uchun, pashshalarni qaytadan qanotli deb ta’riflashning hojati yo‘q, u bu hususiyatni ota klassi bo‘lgan qanotli hasharotlar klassidan meros qilib oladi. 3. Polimorfizm – xarakatga biror nom berish hamda undan birgalikda ob’ektlar shajarasining quyi va yuqori qismlarida foydalanish. Bunda shajaraning har bir 28
ob’ekti bu xarakatni o‘zi uchun hos bo‘lgan usul bilan bajaradi. Polimorfizm — bu turli klasslarga kirgan metodlar uchun bir hil nomlardan foydalanish imkoniyatidir. Polimorfizm konsepsiyasida ob’ektga nisbatan metod qo‘llanganida aynan ob’ektning klassiga mos keluvchi metoddan foydalanishni ta’minlaydi. Object Pascal dasturlash tili ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlashga hos bo‘lgan barcha vositalarni bera oladi: strukturalilik, modullik, katta abstraktlilik. Bu xarakteristikalarning hammasi xizmat ko‘rsatish uchun juda ham sodda, osongina boshqa vaziyatlarga moslashtirila oladigan, kuchliroq strukturaga ega bo‘lgan kodlarda o‘z aksini topadi. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash uzoq yillar davomida an’anaviy, ya’ni standart hisoblangan dasturlashga nisbatan hos bo‘lgan tasavvurlarni bir chetga qo‘yishni talab qiladi. Natijada ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash juda ham sodda, ko‘rgazmaliligi yuqori bo‘lib, dasturiy ta’minot yaratishdagi ko‘plab muammolarni hal qilishning juda ajoyib vositasiga aylanadi.
Yuqorida aytilgan fikrlarni hisobga olsak, ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash texnologiyalari quyidagicha masalalarni hal qilishi mumkin:
an’anaviy dasturlash tillari yordamida yechib bo‘lmaydigan yoki juda katta qiyinchiliklar bilan yechilishi mumkin bo‘lgan masalalarni hal qilish; qayta ishlash mumkin bo‘lgan ma’lumotlar va ularning tiplari doirasi an’anaviy dasturlash tillariga nisbatan ancha keng; foydalanuvchilar uchun qulay bo‘lgan muloqot interfeysini yaratish; kiritilayotgan va chiqarilayotgan turli tipdagi ma’lumotlarni nazorat qilish; yangi tipdagi ma’lumotlar, klasslar va modullarni osongina tashkil etish va ma’lumotlarni nazorat qilish; multimedia va animatsion vositalaridan foydalanib, turli darajadagi tovushli va xarakatli effektlarni hosil qilish va qayta ishlash; ma’lumotlar bazasi va undagi ma’lumotlar ustida amallarni bajarish, SQL so‘rovnomalari yordamida ma’lumotlarni qidirib topish kabi masalalar juda osonlik bilan hal qilish; 29
OLE konteyneri yordamida WINDOWS muhiti uchun mo‘ljallangan ilovalardagi ob’eklar bilan ishlash; foydalanuvchilar uchun yaratilgan dasturiy ta’minotdan foydalanish uchun yordamchi ma’lumotnomalar tizimini yaratish; dasturiy ta’minotni boshqa kompyuterlarga ko‘chirish uchun o‘rnatuvchi disklarni yaratish; dastur matnini tashkil qilishda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xatoliklar bilan ishlash masalasini hal qilish va x.k. Ko‘rinib turibdiki, yechilayotgan masalalarni an’anaviy dasturlash tillari yordamida yechishda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan kattakon bo‘shliqni ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash texnologiyalari to‘ldiradi hamda
zamonaviy dasturlashning ko‘plab talablariga javob beradi. Shunday ekan, Oliy o‘quv yurtlarida an’anaviy dasturlash tillaridan voz kechib, ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash texnologiyalarini o‘qitishga o‘tish tavsiya qilinadi. I. 2. ALGORITMIK TIL ELEMENTLARI I.2.1. Algoritm tushunchasi Hisoblash mashinasiga algoritm dastur shaklida beriladi. Bitta masalani yechishning bir necha algoritmi mavjud bo‘lishi mumkin. Ular orasida eng samaralisini, bajarilishi uchun eng kam amallar, mashina vaqti, xotira va h.k.ni talab qiluvchi algoritmni tanlash lozim. Samarali algoritmlar mavjud bo‘lishi shartlari va ularni qurish (ishlab chiqish)ni o‘rganish algoritmlar nazariyasi asosini tashkil etadi. Algoritm atamasi o‘rta asrlarda yashab ijod etgan buyuk o‘zbek matematigi Al-Xorazmiy nomidan kelib chiqqan. U o‘zi kashf etgan o‘nli sanoq tizimida IX asrning 825 yilidayoq to‘rt arifmetika amallarini bajarish qoidalarini bergan. Arifmetika amallarini bajarish jarayoni esa alxorazm deb atalgan. Bu atama 1747 yildan boshlab algorismus, 1950 yilga kelib algorifm deb ham ataldi. 30
Kompyuterlar paydo bo‘lishi bilan algoritm atamasi hozirgi ma’nosi bilan axborot texnologiyalari sohasida eng asosiy atamalardan biri bo‘lib qoldi[30]. Algoritm - biror maqsadga erishishga qaratilgan ijrochi bajarishi uchun mo‘ljallangan ko‘rsatma (buyruq)larning aniq, tushunarli va chekli ketma-ketligi tushuniladi[11,20] .
Algoritm - bu qo‘yilgan masalaning yechimiga olib keladigan, ma’lum qoidaga binoan bajariladigan amallarning chekli qadamlar ketma-ketligidir. Boshqacha qilib aytganda algoritm boshlang‘ich ma’lumotlardan natijagacha olib keluvchi jarayonning aniq yozilishidir[11]. Algoritm: 1. Vazifani bajarishga qaratilgan aniq belgilangan qoidalarning tartiblangan chekli to‘plami. 2. Dastlabki ma’lumotlarni oxirgi natijaga o‘tkazuvchi hisoblash jarayoni orqali masala yechimini aniq ko‘rsatuvchi amallar mazmuni va ketma-ketligi[30]. Algoritm tavsifnomalariga quyidagilar kiradi: - berilgan dastlabki ma’lumotlar bilan natijaning bir turliligi; - jarayonni inson yoki hisoblash mashinasi tomonidan bajarilishi mumkin bo‘lgan ayrim amallarning chekli soniga bo‘lish mumkinligi; - ko‘p sinfga oid masalalarga mos ko‘p dastlabki ma’lumotlar uchun natija olish mumkinligi[30]. Har qanday algoritm ma’lum ko‘rsatmalarga binoan bajariladi va bu ko‘rsatmalarga buyruq deyiladi. Bu algoritm tushunchasining matematik ta’rifi bo‘lmasa ham intuitiv ma’noda algoritmning mazmunini ochib beruvchi tavsifidir. Algoritmni intuitiv ma’noda bir necha misollarda izohlaymiz. Biror-bir narsani taqiqlovchi qoidalar algoritm bo‘lolmaydi, masalan: «Chekish mumkin emas», «Begonalarning kirishi taqiqlanadi», «Kirish», «Chekish uchun joy» kabi biror-bir narsaga ruxsat etuvchi qoidalar ham algoritmga xos emas. Lekin «Svetoforni yashil rangida o‘ting» juda sodda bo‘lsa ham algoritmdir. 31
Demak, yuqorida keltirilgan misollardagi ko‘rsatmalar ketma-ketligi algoritm va bu algoritmlarni bajarayotgan inson – ijrochi bo‘lar ekan. Algoritm ijrochisi faqat insonmi, degan savol berishingiz tabiiy. Bu savolga javob quyidagicha: Algoritmik til - matematik masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan dasturlash tili. Birinchi navbatda ALGOL «algoritmik til» sonli masalalarni yechishga mo‘ljallangan. Tilning sintaksisi aniq belgilanganligi ALGOLni muayyan tur tuzilmaga ega bo‘lgan kompyuterlarga nisbatan mustaqil bo‘lishini ta’minladi. Tilning alohida tomoni bo‘lib uning blokli tuzilmasi hisoblanadi. ALGOL ko‘proq Yevropada tarqaldi va yangi tillarning, masalan Pascal tilining yaratilishida muhim bosqich bo‘ldi[30]. Algoritmik til - algoritmlarni bir xil va aniq yozish uchun ishlatiladigan belgilashlar va qoidalar tizimidir. Algoritmik tillarga dasturlash tillari ham deyiladi[42].
bajara oladigan abstrakt yoki real (texnik yoki biologik) sistema[15]. Ijrochi bajara olishi uchun algoritm unga tushunarli bo‘lishi lozim. Algoritm ijrochi tushunadigan tilgagina emas, balki uning bilim va malakasiga ham mos bo‘lishi kerak. Aks holda ijrochi birorta ham ko‘rsatmani bajara olmasligi mumkin. Ijrochi bajara olishi mumkin bo‘lgan ko‘rsatma yoki buyruqlar to‘plami ijrochining ko‘rsatmalar tizimi deyiladi. Masalan, «16 sonidan kvadrat ildiz chiqarilsin» ko‘rsatmasi 2-sinf o‘quvchisining ko‘rsatmalar tizimiga tegishli bo‘lmaydi, lekin 8-sinf o‘quvchisining ko‘rsatmalar tizimiga tegishli bo‘ladi. Algoritm ijrochiga tushunarli bo‘lishi uchun ijrochining imkoniyatlarini bilish lozim. Agar ijrochi inson bo‘lsa, u holda algoritm insonning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. Bunda ko‘zlangan maqsad va algoritmdan kelib chiqib inson tushunadigan til, insonning bilimi, hayotiy tajribasi, kasbiy malakasi, yoshi, qolaversa, jismoniy imkoniyatlari hisobga olinishi zarur. Agar ijrochi texnik vosita (masalan, kompyuter, elektron soat, dastgohlar) bo‘lsa, u holda algoritm shu texnik vositaning imkoniyatlaridan kelib chiqib tuzilishi kerak. 32
Agar ijrochi kompyuter hisoblanib, uning dasturiy ta‘minotida berilgan («Karra jadvalini hosil qilish») algoritmni bajara oladigan dastur (masalan, elektron jadvallardan birortasi ham) bo‘lmasa, u holda hech qanday natijaga erishib bo‘lmaydi. Demak, berilayotgan har qanday ko‘rsatma ijrochining ko‘rsatmalar tizimidan olinishi, ya’ni ijrochi uni qanday bajarishni bilishi kerak ekan. Bu algoritmning tushunarlilik xossasini ifodalaydi. Shuni ta‘kidlash joizki, informatikada algoritmning asosiy ijrochisi sifatida kompyuter xizmat qiladi. Ijrochi-bu qo‘llanmada algoritm tuzish usullarini o‘rgatish uchun sizni bir nechta Ijrochi bilan tanishtiramiz [15], lekin ular kompyuter yoki inson emas, balki biz uchun abstrakt sistema.
Ijrochi Robot misolida bu katakli maydon, bo‘yalgan kataklar va devorlar. Ularning joylashishi va Robotning turgan joyi muhitning aniq holatini beradi. Har bir ijrochi qat‘iy belgilangan ro‘yxatdagi – ijrochinining ko‘rsatmalar tizimidagi – ko‘rsatmalarni bajara oladi. Har bir ko‘rsatma uchun qo‘llash sharti (muhitning qanday holatida ko‘rsatmani bajarish mumkinligi) va ko‘rsatmani bajarilish natijasi belgilangan bo‘lishi kerak. Masalan, yuqoriga ko‘rsatmasi Robotning yuqorisida devor yo‘q bo‘lsagina bajarish mumkin. Bu ko‘rsatmani bajarilish natijasi – Robot yuqoriga bitta katak siljiydi.
Bugungi kunga kelib, dasturlash tillarini o‘rganuvchilar uchun bir qaraganda, algoritm tushunchasini kerak emas, uning dasturlash bilan aloqasi yo‘q qabilidagi tasavvurlar paydo bo‘lib qoldi. Ular masalalarni yechish bosqichlari, algoritm qurishning yo‘l-yo‘riqlari bilan tanishmasdan turib, dasturlash sohasiga kirishga xarakat qilishadi. Natijada, ular dasturlash tillarida ko‘zda tutilgan qonun- qoidalar, buyruqlar tizimini yetarli darajada o‘rganishlari (shunchaki yodlashlari) mumkin, ammo, aniq qo‘yilgan masala uchun dastur yozishda juda katta qiyinchiliklarga duch kelishadi. Ana shunday vaziyatlarga tushib qolmaslik uchun, biz bu dasturchilarga dasturlashni algoritm qurishdan boshlashni tavsiya qilamiz.
33
Bir qaraganda, an’anaviy dasturlash tillariga hos bo‘lgan algoritm tushunchasi o‘z ahamiyatini yo‘qotgandek bo‘lmoqda. Aslida ham shundaymi? Bizning nazarimizda bu savolga «yo‘q» deb javob berish mumkin. Chunki, hozirgi kunda bu tushuncha boshqacha ko‘rinishda, ya’ni zamonaviy dasturlash tillarining eng muhim tushunchasi bo‘lgan ob’ektlarga nisbatan qo‘llanmoqda. Shuning uchun bu tushunchani yangicha talqin qilishga to‘g‘ri keladi. Ma’lumki, ixtiyoriy masalani hal qilish uchun maxsus algoritm ishlab chiqish talab qilinadi. Shunday algoritmning mavjud emasligi masala yechimining mavjud emasligini anglatadi. Zamonaaviy ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash tillari uchun N. Virtning «algoritm+berilganlar=dastur» ta’rifi boshqacharoq talqin qilinadi. Asosiy e’tiborni algoritm tuzishga emas, balki ma’lumotlarning berilganlar strukturasiga qaratiladi[21]. Algoritmlarni ishlab chiqishda ob’ekt, klass va metodlardan keng foydalaniladi. Klass – bu murakkab struktura bo‘lib, o‘z ichiga ma’lumotlarni, protsedura va funksiyalarni ifodalashdan tashqari, klasslarning vakili bo‘lmish ob’ektlar ustida bajarilishi mumkin bo‘lgan amallarni ham oladi. Klassdagi ma’lumotlar maydonlar, protsedura va funksiyalar esa metodlar deb ataladi.
bo‘lgan ob’ektlarning hususiyatlarini o‘zgartirish uchun ijrochining bajarishi talab qilingan amallar va metodlar ketma-ketligining qat’iy tartibiga aytiladi[21]. Ob’ekli algoritm qurish uchun uning qanday hususiyatlarga ega ekanligi hamda ana shu hususiyatlar ustida bajarish mumkin bo‘lgan amallarni bilish lozim.
34
Ushbu bobda dasturlash texnologiyalarining ta’riflari, yaratilish tarixi, dasturlash muammolari, ularning yechimlari, ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash texnologiyalari ta’riflar, algoritm tushunchasining ta’rifi, ob’ektga yo‘naltirilgan algoritm va ularning ta’riflari haqida ma’lumotlar berilib o‘tildi. Bu berilgan ma’lumotlar o‘z oldiga dasturchi bo‘laman deb maqsad qo‘ygan shaxsning faoliyati uchun muhim hisoblanadi.
35
II.1. Paskal dasturlash tilining imkoniyatlari Paskal dasturlash tilining keng tarqalishi va qollanilishiga asosiy sabab dasturning soddaligi va undan foydalanishning qulayligidir. Dastavval Paskal tili universitetlarda qo‘llanilgan bo‘lib, keyinchalik uning turli rusumli kompyuterlar uchun versiyalari ishlab chiqildi. 1981- yilda Paskal tilining xalqaro standarti taklif etildi[20,42]. Paskal tilining Borland firmasi tomonidan ishlab chiqilgan 7.0 hozirgi davrda keng foydalaniladi. U foydalanuvchilar uchun juda qulay tizim — dasturlashning integrallashgan muhitiga ega. Integrallashgan muhit-dasturlashga yordamlashuvchi dastur bo‘lib, u quyidagi asosiy vazifalarni bajarishi lozim: • avvalambor, u dastur matnini kiritish imkonini berishi; • vaqti-vaqti bilan kiritilayotgan dastur matnini tashqi xotirada saqlab turishi; • dasturni ishga tushirish uchun translyatorga ega bo‘lishi; • sintaktik xatoliklarni aniqlash vositasiga ega bo‘lishi kerak.
Bugungi kunda Paskal dasturlash tilining bir nechta versiyalari mavjud bo‘lib, bulardan eng ko‘p ishlatilib kelayotgan versiyalari quyidagilar: 1.Turbo Pascal. 2. PascalABC.
Turbo Pascal dasturlash tili MS DOS operatsion dasturida ishlaydi. PascalABC dasturlash tili Windows muhitlarida ishlaydi. Hozirgi paytda umumta’lim maktablarida Turbo Pascal 7.0 versiyasidan foydalanib dasturlar o‘rgatilib kelinmoqda. Savol tug‘iladi bu dasturlash tillarida masalalarni dastur kodini kiritganimizda, dastur kodini farqi bormi?
Biror bir masalani dasturni tuzganimizda ikkala tilda ham dastur kodi bir xil. Ammo grafik imkoniyatiga kelganda farqlanadi. Masalan:
Download 1.35 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|