Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

 
3-bob uchun nazorat savollari 
1. Xavfsizlik koeffitsiyenti nimani bildiradi? 
2. Yo‘lning ekologik xavfsizligi nima? 
3. Halokatlilik koeffitsiyenti qanday aniqlanadi? 
4. Yakuniy halokatlilik koeffitsiyenti grafigi nimani ko‘rsatadi? 
5. Ziddiyatli vaziyat nima? 
6. Ziddiyatli nuqtalar qanday aniqlanadi? 
7. Chorrahada harakatlanishning murakkablik darajasi qanday aniqlanadi? 
8. Yo‘llarda o‘tkaziladigan ko‘rikdagi tayyorgarlik bosqichlari qanday 
aniqlanadi? 
9. Rejadagi egrilik radiusi qanday aniqlanadi? 
10. Harakatlanish uchun xavfli yo‘l bo‘laklarini qanday usullar bilan aniqlanadi? 
11. Halokatlilik koeffitsiyentlarining ta’sir oraliqlari qanday belgilanadi? 
12. Bir va ikki sathdagi kesishuvlardagi ziddiyatli nuqtalar qanday izohlanadi? 
 
 
 
 
 

---

49 
4-bob. YO‘L HARAKATINI BOShQARISHNING TEXNIK VOSITALARI 
VA ULARNI TASNIFI 
4.1
YO‘L BELGILARINING TASNIFI ULARNI JOYLASHTIRISHNING 
UMUMIY TAMOYILLARI 
 
Tayanch so‘zlar va iboralar: yo‘l belgilari; ogohlantiruvchi; imtiyoz; 
ta’qiqlovchi; buyuruvchi; axborot–ko‘rsatuvchi; servis; qo‘shimcha axborot; 
supacha; yo‘l yoqasi; ko‘tarish qiyaligi; qatnov qismi; to‘rt turdagi o‘lchamda; 
uchburchak; doira; to‘rtburchak; kvadrat; plenka; nur qaytarish. 
 
O‘zbekiston Respublikasi hududida foydalanishdagi yetti guruhdagi: 
ogohlantiruvchi, imtiyoz, ta’qiqlovchi, buyuruvchi, axborot-ko‘rsatuvchi, servis, 
qo‘shimcha axborot yo‘l belgilari Venada 1968 yil qabul qilingan yo‘l belgilari 
Konvensiyasiga va bu Konvensiyani to‘ldiruvchi Jenevadagi 1971 yil Yevropa 
kelishuvi talablariga to‘liq mos keladi. 
Avtomobil yo‘llarida va shahar ko‘chalarida yo‘l belgilarini o‘rnatish 
O’zDst, ularning o‘lchamlari esa talablariga javob berishi kerak. 
Avtomobil yo‘llarida yo‘l belgilari quyidagi ketma-ketlikda o‘rnatilishi 
kerak: ko‘rsatuvchi (axborot-ko‘rsatuvchi); imtiyoz; servis va tablichkalar; 
ogohlantiruvchi; buyuruvchi; ta’qiqlovchi. 
O‘rnatiladigan yo‘l belgilarining umumiy soni yo‘lda iloji boricha kam 
bo‘lishi kerak. Har bir o‘rnatilayotgan ogohlantiruvchi yoki ta’qiqlovchi yo‘l 
belgilari asoslangan bo‘lishi shart va yo‘l sharoiti yomonlashganligi oqibatida 
ko‘rilgan majburiy chora deb tushunilishi kerak.
Yo‘l belgilarini shunday o‘rnatish kerakki, ularni kunning yorug‘ vaqtida 
ko‘rish masofasi 150 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Haydovchiga u yoki bu 
uchastkada o‘rnatilgan belgini ko‘rish masofasining qiymati shu uchastkadagi 
tezlikning ikki barobariga yoki undan katta qiymatiga teng bo‘lishi kerak.
4.1-rasm. Aholi yashamaydigan joylarda yo‘l belgilarini joylashtirish. 
Bu holatda yangi qurilayotgan yo‘llar uchun tezlik hisobiy tezlikdan 70% 
olinsa, foydalanayotgan yo‘llarda esa transport vositalarining 85 % tezligidan 
7
0
50 м 
3.24 
1.16 

---

50 
oshmaydigan tezlik qabul qilinadi. Ketma-ket joylashtirilgan yo‘l belgilari aholi 
yashamaydigan yo‘l uchastkalarida 50 m va aholi yashaydigan joylarda esa 25 m 
dan kam bo‘lmagan masofada o‘rnatilishi lozim (4.1-rasm). Bunga chorrahalarda 
o‘rnatiladigan yo‘l belgilari kirmaydi. 
Ko‘ndalang kesimda yo‘l belgilarini joylashtirishda quyidagilarga ahamiyat 
berish kerak. Yo‘lning bitta ko‘ndalang kesimida uchtadan ortiq yo‘l belgisini 
o‘rnatish ruxsat etilmaydi. Bunda qo‘shimcha axborot beruvchi va qaytaruvchi 
belgilar hisobga olinmaydi. Bunday hollarda belgilarni gorizontal (bu ko‘proq 
qulay bo‘ladi) yoki vertikal o‘rnatish kerak.
Yo‘l belgilari yo‘lning o‘ng tomonida qatnov va yo‘l yoqasi qismidan 
tashqarida (maxsus holatlardan boshqa) o‘rnatiladi. 
Aholi yashamaydigan yo‘l uchastkalarida yo‘l belgilarini yo‘l yoqasi yonida 
ko‘tarilgan «berma»da (supachada) (4.2a-rasm), ko‘tarmaning qiyalik yon