Q. Yu. Nazirov kamondan oʻq otish

Musobaqa Ishtirokchilarini Kiyimi 
Nufuzli sport musobaqalarda ishtirok etadigan barcha sportchilar va rahbarlar oʻz 
jamoalarining bir xil formasini kiyadilar. Otish paytida ayollar koʻylak, yubka, shorti 
yoki shim, shuningdek bluzka va tepa kiyishlari shart; erkaklar shim yoki shorti va 
uzun koʻylakli koʻylak kiyadilar. Qisqa qoʻllar tanasi boʻylab choʻzilgan barmoq 
uchidan oshmasligi kerak. Yengsiz koʻylak kiyish taqiqlanadi. Rossiya 
musobaqalarida sportchilar formasining rangi oq. Xalqaro musobaqalarda jamoaning 
yagona formasi boʻlishi kerak. 
Noqulay ob-havo sharoitida hakamlar hayʼati qarori bilan sport formasidan rangi 
bilan farq qiluvchi (kamuflyaj ranglari bundan mustasno) izolyatsiyalangan yoki 
boshqa himoya kiyimidan foydalanish mumkin. 
Musobaqa paytida barcha sportchilar sport poyabzalida boʻlishlari kerak. 
Poyabzal butun oyoqni qoplashi kerak. Yopiq turdagi (yopiq barmoqli va tovonli) sport 
yoki anʼanviy poyabzalidan foydalanishga ruxsat beriladi.
Federatsiya yoki sport hamjamiyati tomonidan qabul qilinganidek, otuvchining 
ismi, bayrogʻi yoki emblemasi boʻlgan kiyimlarga ruxsat beriladi. 
Musobaqa rasmiy timsollarini yoki oʻtkaziladigan joy nomini shaxsiy raqamga 
qoʻshishga, shuningdek, hakamlar qoʻl bogʻichlarida boʻlishiga ruxsat beriladi. 
Poyabzalsiz yoki qisman yalangʻoch holda musobaqada qatnashish mumkin 
emas. Bunday holatlarda qoidabuzarlar musobaqalardan chetlashtiriladi. 

---

144 
VII.4. Musobaqa davomida hakamlarning qoidalari.
Hakamlar hayʼati musobaqalarning tasdiqlangan qoidalarga muvofiq 
oʻtkazilishini taʼminlaydi, ishtirokchilar tomonidan ushbu qoidalarning bajarilishini 
nazorat qiladi va musobaqa natijalarini belgilaydi.
Musobaqaga bevosita rahbarlik qilish bosh hakam, uning oʻrinbosarlari, bosh 
kotib va uning oʻrinbosarlari, texnik komissiya, otishma boshligʻi, tibbiy qism boʻyicha 
bosh hakam yordamchisidan iborat asosiy hakamlar hayʼati tomonidan amalga 
oshiriladi. Bundan tashqari, hakamlar hayʼati tarkibiga otish boʻyicha bosh hakamlar, 
bosh maqsadli hakamlar, bosh kotiblar, bosh kotibiyat kotiblari, maʼlumot beruvchi 
hakamlar, xronometr-hakamlar va sanoq-hakamlari kiradi. 
Hakamlar hayʼati tanlovni oʻtkazuvchi tashkilot tomonidan tayinlanadi. Bosh 
hakamlar hayʼati tegishli federatsiya (seksiya byurosi) tomonidan oldindan koʻrib 
chiqiladi va tasdiqlanadi. FITAda roʻyxatga olingan musobaqalarda texnik komissiya 
raisi va hakam-inspektor xalqaro hakamlar hayʼati tomonidan tasdiqlanadi.
Bosh hakam musobaqalar dasturi, musobaqalar toʻgʻrisidagi qoidalar va 
nizomlarga muvofiq oʻtkazilishini taʼminlab, musobaqalarni boshqaradi. Bosh sudya 
quyidagilarni bajarishi shart: 
a) ishtirokchilarning hujjatlarini tanlov reglamenti talablariga muvofiqligini 
tekshirish uchun hakamlar tarkibidan malaka komissiyasi va shifokor tayinlaydi; 
b) maydon, jihozlar va inventarlarning tayyorligini, ularning yaroqliligi va 
musobaqa qoidalariga muvofiqligini, xavfsizlik choralarini, hakamlar va ishtirokchilar 
uchun binolarning mavjudligini tekshirishni tashkil etish; 
v) tanlov boshlanishidan oldin hakamlar hayʼatining tashkiliy-brifing yigʻilishini 
oʻtkazish; 
d) sudyalar hayʼati majlislarini shaxsan oʻtkazadi; 
e) arizalar va protestlarni tahlil qilish, ular yuzasidan qarorlar qabul qilish yoki 
texnik komissiya yoki sudyalar hayʼati muhokamasiga kiritish; 

---

145 
f) tanlov tugaganidan keyin 3 kundan kechiktirmay bosh kotib bilan birgalikda 
tanlov oʻtkazuvchi tashkilotga yozma hisobot taqdim etishi.
Bosh sudya huquqqa ega; 
a) agar uni belgilangan qoidalarga muvofiq oʻtkazishning iloji boʻlmasa (qattiq 
tuman, doʻl, kuchli yomgʻir, qor yogʻishi va boshqalar) tanlovni bekor qilish, 
kechiktirish yoki oʻtkazish sanasini oʻzgartirish; 
b) oʻz vazifalarini bajarmagan yoki musobaqa qoidalarini buzgan hakamlarni 
chetlatish; 
v) tanlov qoidalarini yoki belgilangan umumiy tartibni qasddan buzgan 
ishtirokchilar va mansabdor shaxslarni chetlatish.
Musobaqa oʻtkaziladigan joyning tayyorlanishini bosh hakam oʻrinbosari nazorat 
qiladi. Uning rahbarligida oʻq otish boʻlimi boshligʻi, oʻq otish chizigʻi va nishon 
chizigʻi boʻyicha 20 nafar katta hakam, axborot boʻyicha katta hakam va musobaqa 
komendanti tayyorgarlik ishlarini olib bormoqda.
Bosh hakam oʻrinbosari: 
 otish maydonchasining musobaqaga tayyorligini taʼminlash; 
 tanlov boshlanishidan oldin hakamlarni ish joylari boʻyicha joylashtirish va 
ularga farqlovchi belgilar berish; 
 tanlov davomida adliya va yordamchi xodimlar ishiga rahbarlik qiladi; 
 radiodan foydalanish, fotograflar va muxbirlarning tortishish poligonidagi 
faoliyati ustidan nazoratni amalga oshirish. 
Bosh hakam yoʻq boʻlganda, bosh hakamning barcha huquqlaridan foydalangan 
holda uni almashtiradi. 
Musobaqa hakamlari 7 shitdan ortiq boʻlmadan shitga 1 hakam hisobidan 
tayinlanadi. Qanday boʻlmasin, orqa nishon shitidagi hakamlar soni uchtadan kam 
boʻlmasligi kerak . 
Hakamlarning vazifalariga quyidagilar kiradi: 

---

146 
Maydonning barcha masofalari va oʻlchamlarini, nishon va shitlarning 
oʻlchamlarini, nishonlarning erga yoki polga nisbatan balandligini, shitlarning 
vertikaldan burilish burchagini tekshiradilar. 
Otish maydonining barcha jihozlarini tekshiradilar. 
Musobaqa oldidan (musobaqa dasturida koʻrsatilgan), shuningdek musobaqa 
davomida sportchilarning jihozlarini tekshiradilar.
Kamondan otishni nazorat qilish. 
Nishonga tekkan oʻqlarni nazorat qiladi. 
Saralash va final bosqichidagi natijalar qaydnomasini tekshiradi. 
Oʻq otish bilan bogʻliq masalalarda oʻt oʻchirish rahbari bilan maslahatlashadi. 
Yangi paydo boʻlgan muammolarni hal qiladi, nizolarni hal qiladi va 
shikoyatlarni koʻrib chiqadi. 
Oʻq otish musobaqa rahbari bilan birgalikda, agar kerak boʻlsa, ob -havo sharoiti, 
elektr quvvati bilan bogʻliq muammolar, jiddiy baxtsiz hodisalar tufayli oʻq otishni 
toʻxtatib, shu kunning dasturining oʻsha kuni bajarilishini taʼminlaydi. 
Agar kerak boʻlsa, jamoa sardorlarining shikoyatlari va soʻrovlarini koʻrib 
chiqadi va tegishli choralarni koʻradi. Kollektiv qarorlar koʻpchilik ovoz bilan qabul 
qilinadi. Ovozlar teng boʻlgan taqdirda, musobaqa rahbari hal qiluvchi ovozga ega. 
Oʻq otish yoki sportchilarning xatti -harakatlariga oid savollar hakamlar bilan 
kechiktirmasdan hal qilinishi kerak va har holda taqdirlash marosimidan oldin hal 
qilinadi. Hakamlar va apellyatsiya aʼzolarining qarori yakuniy hisoblanadi. 
Sportchilar va musobaqaga javobgar xodimlar qoidalarga va hakamlarning 
qarorlari va koʻrsatmalariga muvofiq harakat qilishlari kerak. Agar sportchining 
qoidalarni qasddan buzganligi isbotlansa, u gʻolib boʻlgan deb topilishi va yutilgan 
barcha pozitsiyalarini yoʻqotishi bilan musobaqadan chetlatilishi mumkin.